محمد رحیمی - استادیار گروه جفرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید باهنرکرمان

چکیده شهر را باید آیینه تمام­نمایی دانست که هر نوع تغییرات در آن ارتباط بسیار نزدیکی با نظامهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع مختلف دارد. درواقع اداره شهر در هر دوره­ای نشان دهنده مناسبات و روابط نظامهای مختلف حاکم بر شهر است. برای بررسی این تغییرات نیازمند مطالعه روابط و مناسبات حاکم بر جوامع شهری هستیم. آنچه در این بین  شهر را ببیشتر تحت تاثیر قرارداده است ساخت قدرت در شهر است که درحقیقت ساخت قدرت و نظام حکومتی مینیاتوری از کل روابط جامع هستند که در ارتباط نزدیکی با ساختارهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و حقوقی قرار دارند. مسئله اساسی این است که شهرها به­شدت از قدرت و عناصر آن تاثیر می­پذیرند و چگونگی تاثیرپذیری مورد مطالعه برای این مقاله است. هدف تحقیق شناسایی عناصر قدرت و چگونگی تاثیرگذاری آنها بر شهرهای ایران در ادوار مختلف تاریخی می­باشد. ازاین­رو برای شناخت ویژگی های عمومی چگونگی اداره شهرها در ایران، بررسی خصوصیات و ساختار عمده سیاسی، اجتماعی ایران  در ادوار تاریخی ضروری است. در این مقاله با روش توصیفی و اسنادی به بررسی و تحلیل نوع الگوی حاکم بر شهرهای کشور ایران در دوره­های تاریخی مختلف پرداخته شده­است. نتیجه تحقیق نشان می­دهد با بررسی عناصر قدرت شهری در اداور گذشته و حال، هرچه به جلو قدم می­گذاریم شهر و عناصر قدرت شهری دچار یک­سری تغییر وتحولات می­گردد که در مواقعی این تحولات به نفع شهر بوده و در مواقعی نیز  شهر دچار یک نوع سردرگمی و بحران گردیده­است.

واژه­های کلیدی: عناصر قدرت شهری, حاکمیت شهری, ساختار شهری, ادوار تاریخی