علیرضا خسروزاده - استادیار بخش باستان شناسی دانشگاه شهرکرد
سهیلا هادی پور مرادی - دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی

   از مهمترین مشکلات شناخت معماری پیش از اسلام کمبود آثار سالم برجای ­مانده از آن زمان است. این مسئله به خصوص در مورد دوره اشکانی (247  ق. م تا 224 م) صدق می­ کند. دوره ای که در آن مدارک خاص، کمیاب و گنگ است و معمولا بیشتر آثار معماری مربوط به این دوره در خارج از مرزهای ایران امروزی قرار دارند. به دلیل کمبود آثار معماری دوره اشکانی، شناخت ما در مورد معماری این دوره بیشتر بر اساس قلاع و دژهای برجای­مانده از این دوره است. تابه­حال، بر اساس این آثار برجای­مانده، توانسته­ایم برخی از نقاط تاریک معماری اشکانی را روشن کنیم و استفاده بیشتر از آنها این فرصت را پیش خواهد آورد تا به جزئیات بیشتری در ارتباط با معماری و سیستم­های دفاعی این دوره پی ببریم. وضعیت جغرافیایی سرزمین ایران، واقع شدن آن در منطقه ای حد فاصل بین آسیای میانه، هند، بین النهرین و آسیای صغیر، و قرار داشتن آن در مسیر جاده ابریشم، همواره این سرزمین را در معرض حمله ها و تهاجم های ملل، اقوام و قبایل مجاور قرار داده است، بنابراین حاکمان کشور مجبور بوده اند از مناطق مرزی در برابر هجوم بیگانگان محافظت کنند. یکی از موثرترین شیوه ها برای آمادگی در برابر حمله احتمالی، احداث استحکامات در نقاط حساس بوده­است. در این مقاله تلاش می­شود یکی از مهمترین مجموعه بناهای این دوره، یعنی استحکامات پارتی معرفی و مورد بررسی قرار گیرند. براین­اساس به نظر می­رسد بیشتر قلعه­های اشکانی پلانی چهارگوش با برج­هایی گرد در گوشه­ها دارند که این ویژگی در سرتاسر امپراطوری دیده می­شود، ولی استفاده از مصالح بر اساس ویژگی­های جغرافیایی در قسمت های مختلف متفاوت بوده است.    

پارت, معماری, استحکامات دفاعی, قلعه های پارتی