مجید قاصدی - دانشجوی دکتری معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات
خسرو دانشجو - استادیار گروه معماری دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس ایران

قدمت دیرینه شهرسازی و معماری ایرانی و نفوذ سبک ها و الگو های به سایر کشور ها چیزی نیست که بر کسی پوشیده باشد. سبک هایی که هنوز هم در بسیاری از شهر ها به عنوان معماری و شهرسازی اصیل ایرانی شناخته شده و بکار می روند. سبک های بومی و برگرفته از معماران ایرانی در اواخر دورای قاجار با تغییراتی بنیادین مواجه شدند و ورود مدرنیته اروپایی به ایران موجب ایجاد سبک تهران شد. در دوره رضا خان این تفکر توانست بر کالبد شهر تاثیر فراوانی بگذارد تفکری که کاملا برگرفته از غرب و عمدتا اقدامات هوسمان در قرن نوزدهم در پاریس بود. دوره ی بعدی نیز از تاثیرات این اقدامات بی بهره نماند. افزایش صنعت در کشور و اعمال نقش صنعتی به برخی از شهرها در دوره پهلوی دوم، سبب کاهش روز افزون نقش کشاورزی، خالی شدن روستا ها و افزایش شدید شهرنشینی شد. در این مقاله با هدف بررسی معماری و شهرسازی دوره پهلوی اول و دوم و تاثیرات گرفته شده از معماری و شهرسازی اروپایی، انجام شده است. روش جمع آوری داده ها به صورت کتابخانه ای می باشد. از نتایج این مقاله می توان به مقایسه اقدامات هوسمان در اروپا و پهلوی اول که شامل به صلیب کشیدن خیابان ها، تخریب و بازسازی محلات و بناها، تعریض گذر ها و تکه تکه کردن بافت ها پرداخت و در دوران پهلوی دوم نیز افزایش شهرنشینی با افزایش ساخت و سازهای غیر مجاز، افزایش حاشیه نشینی، مشکلات اجتماعی، فرهنگی و... همراه بوده است که از تبعات صنعتی شدن ناشی از مدرنیته می باشد و در نهایت می توان گفت که شهرسازی و معماری دوره پهلوی اول و دوم به شدت تحت تاثیر تفکرات و اقدامات اروپایی بوده به طوریکه حتی در تهیه طرح های جامع هم آنها به عنوان مشاور نقش داشته اند.

شهرسازی هوسمانی، شهرسازی دوره پهلوی اول، شهرسازی دوره پهلوی دوم، طرح جامع تهران، شهرسازی اروپایی