محمد عترت دوست

آشنایی با الگوها و نظام تعلیم و تربیت یکی از اساسی ترین دغدغه های اصلی آدمی بوده که در هر دوره ای از تفکر بشری به نحوی مطرح شده است. اما آنچه در این میان مهم و ضروری است، کشف و استخراج مولفه های بنیادین تعلیم و تربیت به عنوان اصول و مبانی آن می باشد که قابلیت تطبیق بر شرایط زمانی و مکانی مختلف را داشته باشد. بدیهی ا ست هر فرهنگ و تمدنی، الگوی تربیتی خاص خود را داشته که تو سط موسسان و رهبران آن ترسیم و تبیین شده است. بر همین اساس، به منظور تبیین الگوی تعلیم و تربیت اسلامی لازم است به منابع اصیل اسلامی مراجعه کرده و با تحلیل دقیق و عالمانه مضامین و محتوای مندرج در آنها، این مسئله مهم را استخراج نمائیم. در این مقاله تلاش شده با مراجعه به مجموعه روایات امام صادق (ع) به ویژه در زمینه های تربیتی، اجتماعی و فرهنگی، و پی جویی یافته های کلان نظری و فرانظری مطرح شده توسط آن امام همام، مهمترین مولفه های اساسی جهت ترسیم مدل و الگوی تعلیم و تربیت اسلامی را کشف نماییم. جهت تحقق این هدف، با استفاده از روش تحلیل محتوا به عنوان روشی کارآمد جهت طبقه بندی مضامین و استخراج مقوله های مضمونی، مجموعه روایات منسوب به امام صادق (ع) در کتاب میزان الحکمه مورد مطالعه و تحلیل قرار گرفته و پس از طبقه بندی، تعیین مفاهیم اصلی، استخراج مقوله های مضمونی و کدگذاری، در نهایت دیدگاه های آن امام (ع) در زمینه های مختلف احصاء شده و از تحلیل آنها؛ مولفه های بنیادین تعلیم و تربیت اسلامی بیان شده است.

امام صادق (ع)، تعلیم و تربیت، الگوهای تعلیم و تربیت، معارف اسلامی، تحلیل محتوا