برزو کازرانی - دانشجوی دکتری، گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
سعید نواب پور - دانشیار، گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
حسین صبوری - دانشیار، گروه تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایرانن
سیده ساناز رمضانپور - دانشیار، گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

به منظور تعیین بهترین شاخص های گزینش برای تسهیل عمل انتخاب در مرحله زایشی 96 لاین جهش یافته (M2) برنج در شرایط متفاوت رطوبتی، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار، در دو محیط، در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه گنبد کاووس در سال 1395 اجرا شد. بررسی درصد کاهش میانگین صفات در اثر تنش خشکی، نشان داد که بیشترین آسیب ناشی از تنش خشکی به دلیل کاهش تعداد دانه پر، تعداد پنجه و وزن هزار دانه بود. رگرسیون مرحله ای نشان داد که در شرایط غرقاب به ترتیب صفات وزن هزار دانه، ارتفاع بوته، تعداد دانه پر، تعداد روز تا گل دهی، میزان لوله شدن برگ پرچم، تعداد پنجه و طول خوشه و در شرایط تنش خشکی به ترتیب صفات وزن هزار دانه، تعداد روز تا گل دهی، ارتفاع بوته، درصد باروری، طول خوشه، میزان سوختگی برگ پرچم و تعداد پنجه، ویژگی های مهم و تاثیرگذار بر عملکرد دانه وارد مدل نهایی رگرسیون چند متغیره شدند. ارزیابی میزان آثار مستقیم و غیرمستقیم صفات بر عملکرد دانه، از روش تجزیه علیت نشان داد که در شرایط غرقاب، وزن هزار دانه به دلیل اثر مستقیم و بالا و تعداد دانه پر به دلیل اثر غیرمستقیم از طریق وزن هزار دانه می تواندبه عنوان مهمترین صفات برای افزایش عملکرد دانه، کانون توجه قرار گیرد. در شرایط خشکی صفات وزن هزار دانه و درصد باروری به عنوان معیار انتخاب برای بهبود عملکرد دانه معرفی می شوند.

برنج, پرتو گاما, تجزیه علیت, تنش خشکی, رگرسیون