هدی عرب زاده - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ولایت ایرانشهر
زهرا محمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ولایت ایرانشهر

کهن الگوها، یکی از مهمترین مباحث نظریه ی ناخودآگاه در عرصه ی روانشناسی به شمار می آید. یونگ برای توصیف کهن الگو از عبارت تصویر ازلی استفاده میکند و آن را برای اشاره به اندیشه های بنیانی و بدوی ای به کار میبرد که در ضمیر ناخودآگاه فرد باقی میمانند؛ اما از تجربیات فردی او سرچشمه نمی گیرند. نفس، نقاب، سایه، آنیما و آنیموس، پیر خرد و مادر زمین از جمله ی مشهورترین کهن الگوها تلقی میشوند که تحلیل آن کمک شایانی به درک الیه های پنهان روان آدمی میکند. در این بین، آثار ادبی محمل خوبی برای این نوع مطالعات فراهم میکند. در مطالعه ی حاضر، نگارندگان، با توجه به شاخصه های داستانهای غلامحسین ساعدی و قابلیت تحلیل آن با رویکرد روانشناسانه، مجموعه ی داستانی ترس و لرز را برای این منظور برگزیده اند. با توجه به بافت قصه های این مجموعه، مهمترین مباحثی که به درک و تحلیل کهنالگوی سایه در این قصه ها کمک میکند، عبارتند از ویژگیهای توده، فضای داستان و مجموعه باورهای درمان گرایانه. به این ترتیب، عمدهترین خصوصیات سایه اعم از جنبه ی بدوی و غریزی و سایر خصوصیات انکارشده از سوی خودآگاه، قابل تبیین است.

کهن الگو، سایه، یونگ، ترس و لرز، غلامحسین ساعدی.