رسول شریفی نجف آبادی - استادیار، گروه علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان

پس از کشف ذخایر انرژی های فسیلی در ایران و به کار گرفتن آنها در عرصه های مختلف جامعه، از یک سو با استفاده ی لجام گسیخته از این ذخایر انرژی و از سوی دیگر با بهره برداری بی رویه از سفره های آبهای زیرزمینی و تخریب محیط زیست مواجه شده ایم. اگر به تاریخچه ی تمدن در ایران بازگردیم، مشاهده خواهیم کرد که نیاکان ما با استفاده از انرژی گرانش زمین به عنوان در دسترس ترین، پایدارترین و ارزانترین نوع انرژی، تمدنی عظیمی را در کم آب ترین مناطق جهان برپا کردند که چندین هزار سال دوام آورد؛ بدون اینکه کوچکترین آسیبی به محیط زیست خود وارد سازند. هدف از این مقاله تحلیل محتوای کتب درسی 12 ساله ی نظام آموزشی جدید بر محور موضوع قنات است تا مشخص شود که چه محتوایی در این کتب مطرح شده و آیا دانش آموزان با مطالعه ی این محتوا به اهمیت این فناوری برای بهره برداری هوشمندانه از آبهای زیرزمینی، ضمن رعایت اصول زیست محیطی، پی خواهند برد یا خیر به این منظور از روش تحلیل محتوا استفاده شده و کتابهای دوره های ابتدایی و متوسطه مشترک رشته های مختلف تحصیلی انتخاب شده و مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج به دست آمده گواه آن است که مبحث قنات بیشتر در کتابهای مطالعات اجتماعی و کمتر در کتابهای علوم تجربی مورد توجه قرار گرفته است و محتوای ارائه شده آنقدر محدود و گسسته بوده است که نمی تواند این پیام را به دانش آموزان منتقل کند که اولا تحت تاثیر انرژی گرانشی زمین، آب در قنوات جاری شده و از آن خارج میشود و ثانیا قنات را می توان به عنوان شاهکار نیاکان ما در استفادهی خردمندانه از ارزان ترین، پایدارترین و در دسترس ترین نوع انرژی، برای استحصال با ارزشترین ماده ی طبیعی، ضمن رعایت جامع ترین اصول محیط زیستی مطرح نمود.

انرژی گرانش زمین. قنات، تحلیل محتوا، کتاب های درسی.