الهام ملک زاده - عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

ایجاد و گسترش موسسه های خیریه نوین در دوره مشروطه بنیان گردید. از همین دوران، شمار زیادی از زنان با برپایی انجمن ها و جمعیت های مخصوص بانوان، موجودیت خود را اعلام کردند. این انجمن ها با صبغه سیاسی و در عین حال فعالیتی مخفیانه، در دوران رضاشاه و همسو با شعارهای دولت مدرن پهلوی اول عرصه تازه ای یافتند که فعالیت زنان در موسسات و انجمن های اجتماعی و فرهنگی را میسر می نمود. با تحول این تشکل ها و جمعیت های زنانه و در راس آن کانون های خیریه رفاهی و بهداشتی، زنان با حمایت و پشتیبانی حکومت، فرصت و موقعیت ارائه خدمات در بخش های رفاهی و بهداشتی را به دست آوردند. در دوران پهلوی دوم با وجود تحولات سیاسی متاثر از استعفای رضاشاه، جنگ جهانی دوم واشغال ایران و به رغم دوری روشنفکران ونخبگان فرهنگی از رژیم و همکاری نکردن با سازمان ها و نهادهای خیریه رفاهی - بهداشتی، بسیاری از زنان با شور و اشتیاق به فعالیت خود در این حوزه ادامه دادند. این مقاله بر آن است به سئوالات زیر پاسخ دهد: حضور زنان در موسسات خیریه رفاهی – بهداشتی، ازمشروطه تا پایان حکومت پهلوی دوم چه فراز و نشیب هایی داشته است عوامل تشویقی یا موانع بر سر راه زنان فعال در این حوزه چه بوده و میزان کارآمدی زنان در عرصه فعالیت های خیریه رفاهی – بهداشتی تا چه میزان قابل ارزیابی است روش پژوهش مورد استفاده نیز منابع کتابخانه ای و آرشیوی، با روش تحقیقات کیفی و شیوه توصیفی– تحلیلی است.مقدمه: ایجاد و گسترش موسسه های خیریه نوین در دوره مشروطه بنیان گردیدو شمار زیادی از زنان با برپایی انجمن ها و جمعیت های مخصوص بانوان، موجودیت خود را اعلام کردند . این انجمن ها با صبغه سیاسی و فعالیتی مخفیانه، در دوران رضاشاه همسو با شعارهای دولت مدرن عرصه تازه یافتند. تحول این تشکل های زنانه و در راس آن کانون های خیریه رفاهی و بهداشتی، با حمایت حکومت، فرصت ارائه خدمات در بخش های رفاهی و بهداشتی حاصل شد. دوره پهلوی دوم و تحولات ناشی از استعفای رضاشاه، جنگ جهانی دوم و اشغال ایران، به رغم دوری نخبگان فرهنگی از رژیم و عدم همکاری با سازمان های خیریه رفاهی - بهداشتی، بسیاری از زنان به فعالیت خود در این حوزه ادامه دادند. سئوالات مطرح در این مقاله عبارتند از: حضور زنان در موسسات خیریه رفاهی – بهداشتی با چه موانع یا عوامل تشویقی همراه بوده است میزان کارآمدی این فعالیت ها تا چه میزان قابل ارزیابی است روش بررسی: منابع کتابخانه ای و آرشیوی، با روش تحقیقات کیفی و شیوه توصیفی– تحلیلی است.نتایج و بحث: در این دوران، وضع اجتماعی زنان، ساختار جمعیتی و تشکل های زنان متحول گردید که در راس آن موسسات و انجمن های خیریه رفاهی– بهداشتی بودند. شرایط حکومت به کارگیری زنان در امور اجتماعی و فرهنگی را در پی داشت.نتیجه گیری: ایجاد موسسات خیریه رفاهی – بهداشتی جدید، متناسب با احتیاجات زندگی امروزی و با اتکاء بر افکار عمومی و حمایت مردم و قانون، نسبت به موسسات سنتی (وقفی) مزیت هایی قابل مشاهده بود که عمده ترینشان انعطاف پذیری و تحرک بیشتر مجموعه فعالیت های این موسسات بود. هرچند به تنهایی عامل تثبیت و تداوم فعالیتهای خیریه موسسات مذکور نبودند.

زنان، موسسات خیریه، رفاهی - بهداشتی، پهلوی