قاسم مختاری - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اراک
غلامرضا شانقی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه اراک

سبک شناسی، به عنوان یکی از روش های تحلیل متون ادبی امروزه بیشتر بر پایه هنجارگریزی استوار است. این نظریه که گاهی از آن با عناوینی چون انحراف از نرم یا عدول از زبان معیار یاد می شود، یکی از مهمترین یافته های صورتگرایان روس است و تاکید آن بر تمایز یک اثر ادبی از صورت عادی زبان است. از آن جمله می توان به هنجارگریزی در عرصه دستور زبان یا همان بخش نحوی آن اشاره کرد که به شکل جابجایی ارکان جمله و دخل و تصرف در آن نمود پیدا می کند.قرآن کریم که نمونه کامل سخن و در اوج فصاحت و بلاغت است، دارای جنبه های مختلف زیبایی ادبی است. با این پیش فرض، پژوهش حاضر کوشیده است تا با پاسخ دادن به پرسش های زیر گوشه ای از زیبایی های پنهان در این کتاب شگرف و اعجاز ادبی آن را در حد توان آشکار نماید.- کدام یک از روش های هنجارگریزی نحوی در قرآن کریم کاربرد و بسامد بیشتری دارد - این روش ها چه اهداف زیبایی شناختی و معناشناسانه ای را دنبال می کند - تاثیر فرایند مذکور در ارتقای سطح زبانی متن چقدر است بدین منظور سوره مبارکه کهف از دیدگاه هنجارگریزی نحوی و با روش توصیفی - تحلیلی به عنوان جرعه ای از دریای بی کران کلام الهی مورد بررسی قرار گرفته است.نتیجه تحقیق نشان می دهد که تقدیم و تاخیر هدفمند ارکان جمله، با اهدافی چون اهتمام و اختصاص؛ حذف، برای درگیر نمودن ذهن مخاطب و برانگیختن احساسات و تخیل وی؛ اضافه که موجب اضافه شدن معنا و تقویت و تاکید مطلب می گردد؛ و گونه های مختلف التفات در ضمایرکه باعث تغییر سبک یکنواخت متن می شود و نیز خواننده را به پیگیری، تفکر و یافتن اسرار متن وامی دارد، از پر بسامدترین نمونه های هنجارگریزی نحوی در این سوره مبارکه بشمار می آیند که موجب برجسته سازی متن آن گردیده و به تبع آن معانی ویژه ای را به مخاطب القا نموده اند.  

کلیدواژگان: قرآن کریم, سوره کهف, هنجارگریزی نحوی, عناصر زیبایی شناسی