راضیه مصدق - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد، ایران
محمدعلی احمدیان - دانشیار جغرافیا، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد، ایران
حمید جعفری - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه آزاد اسلامی،واحدمشهد،ایران
مهدی جهانی - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه آزاد اسلامی،واحدمشهد،ایران

امروزه یکی از مهمترین نیازهای بشر، تامین غذا و پوشاک است. پنبه با داشتن الیاف، روغن و پروتئین می تواند بخشی از نیازهای صنعتی، غذایی و دامی کشور را مرتفع نموده و همچنین برای قشر زیادی از کشور اشتغال زایی کند. یکی از مهم ترین قطب های تولید پنبه در کشور، شهرستان گرگان است. بر طبق آمارهای موجود، در سال های اخیر تولید پنبه در شهرستان گرگان روند رو به کاهش داشته است، به طوری که سطح زیرکشت آن از 75000 هکتار در سال 1360 به 660 هکتار در سال 1393رسیده است. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل موثر بر تحولات کشت پنبه در شهرستان گرگان صورت پذیرفت. روش انجام پژوهش پیمایشی و از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و جمع آوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و میدانی صورت گرفت. جامعه آماری پژوهش حاضر 248 پنبه کار بوده که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 151 نفر مشخص گردید و داده ها از طریق آزمون T و مدل رگرسیون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که رقابت محصولات پرسودتر مانند سویا مهم ترین عامل موثر در کاهش تولید پنبه در سال های اخیر بوده است. همچنین دولت در سطح متوسطی از کشاورزان پنبه کار این منطقه حمایت نموده است که این مساله نیز در کاهش سطح زیرکشت این محصول بی تاثیر نیست. در انتها با توجه به نتایج پژوهش، ضمن اشاره به موانع و مشکلات موجود، راهکارهای اجرایی در منطقه مورد مطالعه مانند خرید تضمینی و مستقیم از دست کشاورز -استفاده از ارقام پرمحصول و زودرس -ارتباط بخش صنعت با پنبه کاران -سپردن مسئولیت زراعت پنبه به افراد متخصص -برداشت ماشینی پنبه -اعمال سیاست ممنوعیت واردات پنبه -واردات یا ساخت دستگاه های کوچک چین، نخ ریسی، رنگرزی، نساجی و استقرار آن ها در مناطق روستایی -همتاسازی قیمت ها -دادن یارانه تولید خرید پنبه بر اساس هزینه تولید -یکپارچه سازی اراضی -به روز کردن کارخانجات مرتبط مکانیزه کردن کشت به منظور کاهش هزینه پیشنهاد گردیده است

واژگان کلیدی:تولید پنبه, توسعه روستایی, کشت استراتژیک, شهرستان گرگان