علی اکبر ایزدی فرد - استاد دانشگاه مازندران، گروه حقوق خصوصی، دانشکده ی حقوق و علوم سیاس
حسین کاویار - کارشناس ارشد حقوق خصوصی، دانشکده ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه مازندر

آموزه‌های دینی اسلام چه در بخش اقتصاد و چه در عرصه‌ اخلاق، به موضوع مصرف، توجه ویژه‌ای کرده است و اصول، معیارها و محدودیت‌هایی را برای مصرف، مشخص کرده که مبتنی بر جهان‌بینی توحیدی و در راستای نیل به هدف نهایی انسان و تکامل وی، سامان یافته است. نیازهای مادی انسان همچون خوراک، پوشاک و مسکن، جنبه عمومی دارد و استثناپذیر نیست، حتی، پیامبران و اولیای الهی نیز که در اوج معنویت و ملکوت بوده‌اند، به طور طبیعی، به امکانات مادی، نیاز داشته‌اند. قرآن کریم، در آیات متعدد این پندار را که «پیامبران همچون فرشتگان، نباید به امور مادی، میل و نیازی داشته باشند» نادرست شمرده و نیاز آنان را به غذا، رفتن به بازار و تهیه وسایل زندگی، طبیعی و عمومی دانسته است (فرقان/20). بر این اساس، قرآن کریم به گونه‌ مستقیم یا غیرمستقیم، با تجویز مصرف آن را تشویق نموده و تحریم اعتقادی یا عملی نعمت‌های مباح را سخت نکوهیده است، بدین‌گونه که از یک سو، در آیاد متعدد، تمام نعمت‌ها و امکانات هستی را در خدمت بشر می‌داند و تصرف انسان در آن و استفاده وی را، جز در اموری خاص، مجاز شمرده است و اصل را بر اباحه و حلیّت مصرف می‌نهد. از سوی دیگر، با ترغیب به استفاده از نعمت‌های مباح، تحریم آن را بدعت می‌داند و خودداری از مصرف آن را سرزنش کرده است. این مقاله در دو بخش «مبانی نظری» و «مبانی راهبردی» تنظیم شده است؛ تا هم آگاهی و شناختِ لازم برای تشخیص الگوی صحیح مصرف از منظر قرآن و روایات به دست آید و هم از مرحله‌ عمل و صحنه اجرایی، ویژگی‌های الگوی مناسب مصرف برای افراد جامعه روشن شود و شیوه‌های صحیح تخصیص درآمدها و مصرف کالاها و خدمات تعیین گردند.

مصرف، اصلاح الگوی مصرف، اسراف، قرآن کریم، روایات