محسن عسکری - دانشجوی دکتری گروه شهرسازی، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
حسن احمدی - استادیار شهرسازی دانشگاه گیلان (نویسنده مسئول)
ناصر براتی - دانشیار شهرسازی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره).

با وجود تکثری از متون در حوزه مفهوم شهر اسلامی ، هنوز انسجام مشخصی بین یافته های رویکردهای آرمانشهری و تاریخی در این مطالعات دیده نمی شود. این مهم، به نادیده گرفتن نقش عوامل موثر چندگانه و متفاوت در شکل گیری شهرهای پیچیده دوره اسلامی انجامیده است. خوانش محتوایی شهر ایرانی اسلامی، نیازمند درکی واقع گرا و تاریخی در ابعاد مختلف آن است. رویکرد تحقیق این پژوهش، کیفی و راهبرد آن پژوهش تاریخی است. همچنین ابعاد تحلیلی متن، ناظر به ادراکی فرآیندی از تولد و تحول شهر به جای شناختی محصول محور از آن است. بازه زمانی پژوهش نیز تا دوره صفویه را در بر دارد. یافته ها؛ بیانگر وجود شصت مولفه کلیدی بنیادین در این زمینه و در سه لایه تاریخ اعراب ، فرهنگ ایران و تمدن ایرانی اسلامی می باشد. مولفه ها، به تنهایی متعلق به دین – فرهنگ خاص اعراب و یا ایرانی ها نبوده و حاصل یک رابطه هم افزا بوده اند. نگاهی کلان به مجموعه مولفه ها؛ امکان درک چگونگی شکل گیری فرآیند بیرونی پیدایش و رشد شهر و همچنین امکان تبیین پدیده ها، وقایع و تحولات دینی و فرهنگی جامعه و شهر ایرانی اسلامی را در قرون یاد شده فراهم می نماید.

مولفه های تاریخی بنیادین, تاریخ اعراب, فرهنگ ایران, شهر ایرانی اسلامی