خدابخش گودرزوند چگینی - دانشجوی سابق دکتری، ژنتیک بیومتری، دانشگاه زنجان | کارشناس پژوهش های کاربردی، مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آب در اراضی دیم دانشگاه تهران (کوهین)
رضا فتوت - استادیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان
محمد رضا بی همتا - استاد، گروه زراعت و اصلاح نباتات، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
منصور امیدی - استاد، گروه زراعت و اصلاح نباتات، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج

در این بررسی واکنش 64 نژادگان (ژنوتیپ) نخود به تنش خشکی در ایستگاه تحقیقاتی دیم کوهین (دانشگاه تهران) با آزمایشی در قالب طرح لاتیس ساده 8×8 در دو شرایط تنش و بدون تنش ارزیابی شدند. بر پایه نتایج به دست آمده از نظر شاخص‎های واکنش خشکی MP، GMP، HARM، STI، YI، K1STI و K2STI نژادگان شماره 51، از لحاظ شاخص های SSI، YSI، YR و RDI، نژادگان شماره 18، از نظر شاخص های TOL، ATI، SSPI و DRI نژادگان شماره 16 و از لحاظ شاخص های DI و SNPI نژادگان شماره 42 به عنوان متحمل ترین نژادگان ها مشخص شد. شاخص های MP، GM، HARM، STI، TOL، YI، DI، ATI، SSPI، SNPI، K1STI و K2STI در هر دو شرایط بدون تنش و تنش همبستگی قوی و مثبتی را با عملکرد در شرایط بدون تنش و تنش نشان داده و برای گزینش نژادگان متحمل و حساس معرفی شدند. تحلیل عاملی در عامل اول با توجیه 57/62 درصد تغییر، بیشترین نمره را به نژادگان های 51، 60، 53 و 52 (منطقه A) به عنوان متحمل ترین، کمترین نمره را به نژادگان های 32، 27، 24 و 62 (منطقه D) به عنوان حساس ترین نژادگان داده و عامل دوم با توجیه 28/33 درصد از تغییر، بیشترین نمره را به نژادگان های 29، 51، 60 و 28 (منطقه A) و کمترین نمره را به نژادگان های 18، 16، 42، 24 و 64 (منطقه C و D) داد. بر پایه تجزیه خوشه ای شاخص های واکنش به خشکی، نژادگان ها در سه خوشه گروه بندی شدند، به طوری که نژادگان های متحمل در خوشه 3، حساس در خوشه 2 و بینابین در خوشه 1 دسته بندی قرار گرفتند.

تنش خشکی, شاخص های واکنش خشکی, عملکرد دانه, نخود کابلی