ملیحه یوسفی - دانشجوی کارشناسی ارشد اصلاح نباتات، دانشگاه ولیعصر(عج) رفسنجان
حسین دشتی - استاد، گروه ژنتیک و تولید گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ولیعصر(عج) رفسنجان
محمدرضا بی همتا - استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
محمد خانزاده - استادیار گروه فیزیک، دانشگاه ولیعصر(عج) رفسنجان

تنوعی که در موجودات زنده اعم از گیاه و جانور وجود دارد ناشی از جهش (موتاسیون­)های طبیعی در سطح DNA و درپی نوترکیبی و انتخاب است که در طی میلیون­ها سال رخ داده است. هدف از انجام این آزمایش بررسی امکان ایجاد تغییر ژنتیکی در گیاه نخود با استفاده از پرتوهای لیزر است. پرتوهای لیزر با نفوذپذیری بالایی که دارند باعث ایجاد تغییرات ریخت شناختی (مرفولوژیک) و فیزیولوژیک در گیاهان می­شوند. در این آزمایش پرتوهای لیزر YAGND: با طول موج 530 نانومتر، لیزر هلیوم نئون با طول موج 632 و لیزر UV با طول موج 308 نانومتر در مدت زمان های مختلف روی بذر نخود رقم ILC­482 به کار برده شد. پس از پرتوتابی و کاشت بذرها (M1)، تا زمان برداشت صفات: روز تا جوانه­زنی، گلدهی و غلاف­دهی، درصد جوانه زنی، شمار ساقه­های دارای غلاف، شمار کل غلاف­ها، شمار غلاف­های خالی و پر، شمار بذر در بوته، وزن صددانه، ارتفاع بوته، وزن خشک بوته و عملکرد دانه اندازه­گیری شد. بذرهای تولیدی از تیمارهای پرتوتابی شده همراه با شاهد در نسل بعد (M2) کشت و صفات بالا دوباره اندازه گیری شدند. نتایج در نسل اول نشان داد، در سه صفت (ارتفاع بوته، شمار غلاف­های خالی و وزن خشک) تفاوتی بین شاهد و تیمارهای پرتوتابی شده وجود نداشت. اما در دیگر صفات در تیمارهای مختلف تغییراتی نسبت به شاهد در نسل اول و دوم به­وجود آمد. به طورکلی پرتوتابی موجب کاهش میزان صفات نسبت به شاهد شد. در ضمن بررسی های مولکولی رخداد جهش را در سطح DNA توسط اشعه لیزر اثبات کرد.

جهش, لیزر, نخود, DNA