محمد بحرالعلوم - مهندسی عمران آب ، گروه عمران، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه زابل
محمود رضا ملایی نیا - گروه عمران، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه زابل، زابل، ایران
محمدرضا امینی زاده بزنجانی - دانشگاه فردوسی مشهد،

  چکیده در دهه­های اخیر، کنترل و استحصال آب با استفاده از سدهای زیرزمینی مورد توجه پژوهشگران منابع آب قرارگرفته است. در این مقاله برای تعیین معیارهای تاثیرگذار بر مکان یابی سدهای زیرزمینی از تلفیق نقشه ها در GIS، بازدید میدانی و اولویت بندی توسط سیستم تصمیم گیری AHP استفاده شده است. در این روش، ابتدا با استفاده از GIS، فایل­های عارضه جنس لایه های زمین، شیب، فاصله از گسل و پوشش گیاهی منطقه برای هر زیر حوضه ساخته شد. پس از تلفیق لایه­ها،  محدوده­های مناسب برای ساخت سدهای زیرزمینی در هر یک از سه زیرحوزه سامون جهر، کهنوج شاه و پشوئیه تعیین گردید. سپس، بر پایه بازدید میدانی از میان محدوده­های مناسب یک مکان به عنوان بهترین مکان برای هر زیر حوضه مشخص، و سرانجام با توجه به معیارهای ضخامت آبرفت، سطح مخزن، طول محور سد، کاربری آب، و دسترسی آب با استفاده از سیستم اولویت بندی AHP مکان برتر تعیین گردید. نتایج نشان داد که روش تلفیقی، نسبت به روش­های سنتی دقیق تر و سریع­تر است. علاوه بر این، متوسط بارندگی سالانه، حجم مخزن، مساحت حوضه بالادست، روش برداشت آب، ضخامت آبرفت، نفوذپذیری آبرفت، و کیفیت آب بیش ترین نقش را بر انتخاب مکان مناسب جهت احداث سد زیرزمینی بازی می­کنند. با ساخت سد زیرزمینی در منطقه سامون جهر می­توان بیش از 12 برابر ظرفیت سایر گزینه­ها  آب ذخیره­کرد بالاترین اولویت را برای ذخیره آب دارد. همچنین، با توجه به شباهت مکان های سه گانه انتخاب شده با بسیاری از گزینه های موجود در حاشیه کویر می توان دریافت که در حاشیه کویر ساخت گاه های مناسبی جهت احداث سدهای زیرزمینی و مهار آب زیرسطحی حاشیه کویر وجود دارد.

مکان یابی سد زیرزمینی, اولویت بندی تحلیلی, حاشیه کویر لوت.AHP, GIS