رضوان صالحی - استادیار گروه مشاوره دانشگاه شهرکرد
محمدرضا عابدی - استاد گروه مشاوره دانشگاه اصفهان
پریسا نیلفروشان - دانشیار گروه مشاوره دانشگاه اصفهان

هدف از پژوهش حاضر تدوین مدل مفهومی موفقیت تحصیلی برای دانش­آموزان سال اول دبیرستان بوده است. روش پژوهش کیفی و ابزار جمع آوری اطلاعات مصاحبه و مطالعه متون بوده است. جامعه پژوهش، والدین دانش آموزان موفق، معلمان و متخصصان مشاوره و روانشناسی و متون مرتبط با موضوع بوده است. نمونه­گیری به صورتبه صورت هدفمند بوده به این صورت که تا جایی که دیگر به اطلاعات جدیدی دست پیدا نمی­شد، نمونه­گیری نیز پایان می­پذیرفت؛ بنابراین نمونه شامل 40 نفر از والدین دانش­آموزان موفق، 15 نفر از معلمان و 15 نفر از متخصصان رشته­های روان­شناسی و مشاوره بوده که در یک مصاحبه نیمه ساختاریافته شرکت کردند. متون مرتبط نیز شامل کتب، پایان­نامه­ها و مقالات منتشرشده و قابل دسترس در سال های 1990 تا 2014 بود. داده­های حاصل از مصاحبه با روش نظریه زمینه­ای و متون به روش تحلیل محتوای کیفی، تحلیل شدند و مقوله­های اصلی موفقیت تحصیلی استخراج شد. بدین ترتیب عوامل موفقیت تحصیلی در چهار مقوله اصلی کدگذاری شده که هرکدام دارای مقوله­های فرعی دیگری می­شد. مقوله­های اصلی به دست آمده عبارت اند از: 1- عوامل فردی پایدار شامل مقوله­های فرعی هوش، شخصیت و رغبت؛ 2- عوامل فردی ناپایدار شامل خودپنداره تحصیلی، خودکارآمدی تحصیلی، اشتیاق تحصیلی، اهمال کاری تحصیلی، مهارت های تحصیلی، انگیزه پیشرفت، انطباق­پذیری مسیر شغلی و هوش هیجانی؛ 3-عوامل خانوادگی شامل شیوه فرزندپروری، مشارکت والدین، دلبستگی و وضعیت اجتماعی اقتصادی؛ 4- عوامل مربوط به جو تحصیلی شامل ادراک از جو مدرسه و جامعه. به طورکلی موفقیت تحصیلی از عوامل متعددی چون فرد، خانواده، مدرسه و جامعه متاثر است.

مدل مفهومی, موفقیت, تحصیلی