حجت اله جوانی - استادیار گروه ادیان و عرفان دانشگاه الزهرا
سمیه خادمی - دانشجوی کارشناسی ارشد ادیان و عرفان دانشگاه الزهرا

جایگاه والای بیدل دهلوی در ادبیات عرفانی و معانی و مضامین بلند و ژرف در اشعار او، قابل تفسیر و بررسی است. مقاله ی حاضر  با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه­ای به بررسی دیدگاه بیدل درباره ی منشا آفرینش و جایگاه انسان در عالم خلقت پرداخته است. در آثار بیدل، اعتقاد به تجلی خداوند و وحدت وجود و جایگاه انسان کامل در آفرینش جهان، به طور چشمگیری مشهود است. بیدل تمام جهان هستی را تجلی حضرت حق می­داند. او معتقد است که منشا آفرینش عالم و انسان، عشق است و این عشق در تمام هستی جریان دارد. بیدل مبنای عرفان خود را وحدت وجود معرفی می­کند و معتقد است که تمام کثرات این عالم، ریشه در وحدت دارد. البته بیدل کثرت را هم به رسمیت می­شناسد و معتقد است که با عبور از این کثرات، می­توان به وحدت رسید. او برای تبیین عقیده ی وحدت وجودی خویش از تمثیل­هایی مانند خیال، آیینه، موج و دریا، حباب و دریا، سلسله­ی اعداد و...استفاده می­کند. بیدل مانند سایر متصوفان هدف از خلقت و نظام آفرینش را وجود انسان کامل می­داند. انسان کامل از نظر بیدل آیینه­ی تمام نمای خداوند، خلاصه­ی اعیان و زبده­ی آفاق است. بیدل پیامبر اسلام(ص)را به عنوان انسان کامل معرفی می­کند و هدف از آفرینش جهان را وجود حضرت محمد (ص) می­داند.

بیدل دهلوی, تصوف, تجلی, عشق, وحدت وجود, کثرت, انسان کامل