عبدالغفور جهاندیده - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار

چکیده نورمحمد گنجابوی متخلص به نورانی از شاعران فارسی­گو و گمنام بلوچستان در قرن دوازدهم هجری است. وی ساکن شهر گنجابه بوده که از این شهر در متون کهن فارسی، به عنوان قندابیل یاد شده است. مهم­ترین اثر این شاعر کتاب تحفه­النصیر است که اثری منظوم است و حدود 3500 بیت دارد. مضمون این اثر، تاریخی در توصیف جنگ­های نصیرخان نوری حاکم بلوچستان و احمدخان ابدالی فرمانروای افغانستان، با سیک­های منطقه پنجاب است، این دو حاکم، از سرداران برجسته نادرشاه افشار بوده­اند که پس از برافتادن نادر، هرکدام در منطقه خود به حکومت رسیدند. گنجابوی این اثر را در بحر متقارب و به تقلید از شاهنامه فردوسی سروده است. از متن کتاب معلوم است که سراینده آن به دقایق سخن فارسی آگاه بوده است. گنجابوی تحت تاثیر شاعران بزرگی چون فردوسی، نظامی، سعدی و مولوی است و خود نیز نسبت به این تآثیرپذیری معترف است؛ کتاب تحفه­النصیر با اطلاعات تاریخی­ای که در مقطعی خاص از شبه­قاره می­دهد، می­تواند برای تاریخ­پژوهان منبعی مهم باشد؛ از سوی دیگر این اثر می­تواند برای پژوهشگران ادب فارسی در شبه­قاره، منبعی قابل اعتنا باشد. هدف اصلی مقاله حاضر، شناساندن این شاعر فارسی­گوی و معرفی مهم­ترین اثر وی است؛ از همین رو، کتاب تحفه­النصیر منبع اصلی مقاله حاضر به شمار می­آید و مقاله درباره بررسی این کتاب و شرح حال سراینده آن است و اطلاعاتی نیز درباره ممدوح شاعر به دست می­دهد.

کلیدواژه ها: نورمحمدگنجابوی, تحفه النصیر, نصیرخان نوری