عباس نیک بخت - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان
محمد انصاری پویا - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان

اقبال در مثنوی اسرار خودی، از عناصر بیانی مختلفی، بخصوص تشبیه، برای بیان اندیشه­ها و مفاهیم و معانی اندرزگونه ی خود بهره جسته است.  این جستار بر آن است تا از طریق استفاده از جامعه آماری، ساختارهای تشبیهی موجود در اسرارخودی اقبال را مشخص و انواع تشبیهات و عناصر تشکیل دهنده ی آن ها را باز نماید. مبنای این مقاله از جهت ساختاری بر اساس معرفی و تحلیل انواع تشبیهاتاز جهت عناصر و مواد بکار رفته، حسی و عقلی بودن طرفین، فشردگی و گستردگی ساختارتشبیهات، مفرد و مرکب بودن طرفین، شکل و وجه­شبهدر اسرارخودی ، استوارگردیده و روش کار بر پایه ی توصیف و تحلیل داده­ها، از دیدگاه اسلوب­های بلاغت است. ضمن اینکه در پایان، بر اساس جداول آماری، جایگاه انواع تشبیه در اسرارخودی اقبال نشان داده شده است. با انجام این پژوهش در می­یابیم که تشبیه در اسرار خودی از عناصربیانی مهم برای بیان اندیشه­های اقبال بوده و در اشکال مختلفی به کار رفته است.

اقبال لاهوری, اسرارخودی, تشبیه, ساختار