مریم صراف زاده - عضو هیات علمی گروه علم اطلاعات و دانششناسی دانشگاه تهران
مریم توکلی - کارشناس ارشد علم سنجی، دانشگاه تهران

هدف: سنجش سواد انتشار علمی میان اعضای هیات علمی حوزه ی علوم اجتماعی و رفتاری دانشگاه تهران است.روش: پژوهش حاضر کمی و از نوع پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش اعضای هیات علمی دانشکده های علوم اجتماعی و رفتاری دانشگاه تهران شامل 7 دانشکده: اقتصاد، تربیت بدنی و علوم ورزشی، جغرافیا، علوم اجتماعی، روانشناسی و علوم تربیتی، کارآفرینی و مدیریت است. ابزار گرداوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته تحت وب است. یافته ها: در مجموع 102 نفر به پرسشنامه پاسخ گفتند. اعضای هیات علمی شرکت کننده در پژوهش، آشنایی خوبی با معیارهای ارزیابی نشریات علمی دارند. نمایه نامه های معتبر استنادی را میشناسند و اعتبار نشریات را از وبگاه های معتبربررسی میکنند. اگر چه 60 درصد آنان با اصطلاح نشریات چپاولگر بیگانه اند، اما با ویژگیهای کلی نشریات این چنینی آشنا هستند و آنها را معتبر نمیدانند. دسترسی آزاد مفهومی مغفول نزد آنان بوده و تصور مثبتی نسبت به آن ندارند. . به طوری که فقط 30 درصد از پاسخ دهندگان مقالات دسترسی آزاد را به همان کیفیت مقالات غیردسترسی آزاد میدانند؛ نیمی از پاسخ دهندگان تاکنون مقالهای به صورت دسترسی آزاد منتشر نکرده اند؛ دسترسی آزاد بودن نشریه، اولویت آخر اعضای هیات علمی در انتخاب نشریه برای انتشار مقاله است.کمبود وقت، مانع اصلی پیش روی اعضای هیات علمی در انتشار مقاله است و بعد دشواری انتخاب نشریه مناسب برای انتشار مقاله، وقت گیر بودن رعایت استانداردهای استناد و ارجاع، دشواریهای تنظیم مقاله براساس استانداردهای نشریات، ضعف زبان انگلیسی، عدم مهارت در مقاله نویسی و پیچیدگی سامانه های ارسال مقاله در رتبههای دوم تا هفتم قرار دارند. اعضای هیات علمی، نمایه شدن نشریه در نمایه نامه های معتبر را مهمترین عامل در انتخاب نشریه برای انتشار مقاله خود دانسته اما دسترسی آزاد بودن نشریه را کم اهمیت ترین معیار برای انتخاب نشریه میدانند. نتیجه گیری: جا دارد دورههای آموزشی برای ارتقای سواد انتشار علمی برای پژوهشگران و اعضای هیات علمی ایران برگزار شود. تشویق اعضای هیات علمی به انتشار مقاله در نشریات دسترسی آزاد و یا بارگذاری مقالاتی که در نشریات غیردسترسی آزاد منتشر شده است در شبکه های اجتماعی علمی و مخازن دیجیتالی و وبگاه های شخصی نه تنها باعث خوانش و استناد بیشتر به مقالات آنان شده و تاثیر پژوهشی مقالات را ارتقا میدهد؛ بلکه دسترسی به مقاله ای که پژوهشگر با بودجه دولتی تهیه کرده است را برای هموطنان امکان پذیر میکند.

نشریات جعلی، نشریات چپاولگر، دسترسی آزاد، سواد انتشار علمی