مهدی بهنامیان - استادیار، گروه علوم باغبانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل
زیور نجفی - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد، گروه علوم باغبانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل
مهدی داوری - دانشیار، گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل
سارا دژستان - استادیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل

یکی از بیماری­های رایج قارچ دکمه­ای در ایران، بیماری حباب تر است که توسط قارچ Mycogone perniciosa ایجاد می­شود. در مطالعه حاضر، به منظور توسعه کنترل بیولوژیک و تولید محصول سالم، اثر ضدقارچی اسانس برخی گیاهان دارویی معطر به عنوان جایگزینی برای قارچ کش­های شیمیایی مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور، قارچ M. perniciosa از قارچ دکمه­ای سفید (Agaricus bisporus cv. Sylvan 737) مبتلا به بیماری حباب تر جداسازی شد. سپس به منظور ارزیابی امکان کنترل بیولوژیک قارچ عامل بیماری، اثر شش اسانس گیاه سیر، پونه، پونه کوهی، اسطوخودوس، آویشن کوهی و اکالیپتوس در برابر M. perniciosa و اثر آنها روی میسلیوم قارچ دکمه­ای سفید در غلظت­های 100، 500، 1000، 1500 و 2000 میکرولیتر در لیتر مورد بررسی قرار گرفت. طبق نتایج، آویشن کوهی و پونه کوهی بسیار سمی بوده و حداقل غلظت بازدارندگی (MIC) و قارچ­کشی (MFC) آنها  روی M. perniciosa به ترتیب 300 و 500 میکرولیتر بر لیتر بود. اسانس سیر، اثر قارچ­کشی خود را روی M. perniciosa (1000 میکرولیتر بر لیتر) در غلظتی پایین­تر از قارچ دکمه­ای (1400 میکرولیتر بر لیتر) نشان داد. به­طور کلی، اسانس­های سیر و اسطوخودوس به ترتیب به ­عنوان موثرترین و ضعیف ترین اسانس ها علیه M. pernociosa شناخته شدند. آنالیز GC-MS نیز نشان داد که به ترتیب Trisulfide, di-2-propenyl، Piperitenone oxide، Thymol، 1,8-Cineole، Thymol و Spathulenol اجزای اصلی شش اسانس فوق می باشند. با توجه به نتایج و با درنظرگرفتن ذائقه مصرف کنندگان به نظر می­رسد اسانس سیر می­تواند پس از تحقیقات تکمیلی به عنوان یک جایگزین مناسب ترکیبات شیمیایی برای کنترل بیماری حباب تر مد نظر قرار گیرد.

پونه, حباب تر, سیر, قارچ خوراکی, کنترل بیولوژیک