غلامرضا حیدری - استادیار و عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ابهر، ابهر، ایران

آنچه در این پژوهش مورد توجه قرارگرفته است، بررسی مملکت داری و حکومت و شیوه کشورداری با توجه به سخنان امیرالمومنین علی (ع) در نهج البلاغه و خواجه نظام الملک توسی در سیاست نامه با تکیه بر اخلاق و مسئولیت های حاکمان است. چگونگی تحقق اهداف و آرمان های حکومت و نیاز آن به حاکمی با ویژگی ها و توانمندی های خاص تربیتی، اخلاقی، علمی، عقیدتی و سیاسی، تعامل و تاثیر باورهای دینی در شیوه کشورداری، بهره گیری از اصول انسانی در رفتارهای حکومتی و در نهایت، مقایسه و تطبیق اصول حکومت و مملکت داری در دو اثر ادبی- سیاسی نهج البلاغه امام علی (ع) از سرزمین عرب و سیاست نامه خواجه نظام الملک توسی از سرزمین پارس از مواردی است که در این پژوهش بدان پرداخته شده است. در این مقاله، ضمن بررسی ابعاد گسترده حکومت داری در نهج البلاغه و بیان تاثیرات آن بر سیاست نامه (سیرالملوک) که از کتب ادبی و سیاسی ارزشمند ایرانی است، به مقایسه دیدگاه های این دو کتاب در زمینه اخلاق و مسئولیت های حاکمان پرداخته می شود. بررسی های تطبیقی و دست آوردهای این مطالعه نشان می دهد که امام در هر شرایطی کتاب آسمانی را سرلوحه کار خویش قرار می دهد، اما خواجه در زمانی که هویت ایرانی اسلامی در معرض چپاول ترکان سلجوقی در گیرودار نابودی است، آرمان خواهی ایران باستان را به واقع بینی سیاسی اسلامی پیوند می دهد. امام در هر شرایطی در جستجوی اصل عدالت است و خواجه در هر شرایطی در جستجوی اصل سیاست. تاثر خواجه از کلام و منش امام علی (ع) در بخش هایی از کتاب او کاملا مشهود است. هر دو هدف تعریف شده یکسانی را دارند اما در شیوه اجرا و راه رسیدن به آن متفاوت عمل می نمایند.

مملکت داری, حاکمان, اخلاق, مسئولیت, نهج البلاغه, سیاست نامه