سید ناصر جابری اردکانی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خلیج فارس
عبدالمحمد موحد - استادیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه خلیج فارس
مصیب صدیق - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی

  عرفا به اشکال گوناگونی در شعر و نثر طرح نو درافکنده اند و آثاری متفاوت با ویژگی های ادبی شاخص، خلق کرده اند. بهاءولد نیز عارفی است دارای سبک و اثری پدید آورده است که به لحاظ ویژگی تاویلی- تفسیری قابل تامل است. در این پژوهش، روش های تاویلی بهاءولد و نسبت تاویل با تداعی معانی بررسی شده است. روش تحقیق به صورت تحلیلی- توصیفی ­است؛ بدین صورت که با استخراج و بررسی کلیه تاویل های اثر و تطبیق آن­ها با معانی مفسران، تفاوت برداشت­ها و هم­چنین خلاقیت مولف نشان داده شده­است. بررسی مصادیق نشان می دهد که مهم ترین اصول و مبانی عرفانی با بسامد­های متفاوت در آفرینش تاویل­های معارف موثر بوده است، اما اصل محو هستی بیشترین اهمیت و بسامد را دارد، علاوه بر آن، عشق ، از دیگر مبانی مهم عرفان بهاءولد در خلق تاویل به شمار می آید. این پژوهش همچنین نشان می­دهد که مولف از روش هایی مانند تعریف و بازتعریف ، ترکیب ، تخصیص ، تعلیل و دگرگونی های روایی ، در خلق تاویل بهره برده است، اما تداعی معانی شیوه خلاقانه و مبدعانه او به شمار می آید؛ روشی که در آن بر اساس اصول تداعی و به کمک تشبیه، استعاره، تمثیل، تضاد، جناس و دیگر آرایه های بلاغی، بخشی از مهم­ترین تاویل های معارف خلق شده است و ملهم این دیدگاه است که میان تاویل، بلاغت و تداعی نسبتی برقرار است و نیز تاویل همواره روشی برای رسیدن به معنای متن نیست؛ بلکه شیوه ای برای خلق معانی نوی است که رویی به سوی متن مرجع و سری در دنیای خلاقانه مولف دارد.

عرفان, تاویل, هرمنوتیک, بهاءولد, معارف بهاءولد