زهرا جمشیدی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی گرایش حماسی دانشگاه ارومیه
فاطمه مدرسی - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه
رحیم کوشش - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه

زن و خویشکاری های او، یکی از موضوعات مهم و دقیق مباحث اسطوره شناسی و حماسی است، به گونه ای که کارل گوستاو یونگ، زن – مادر را یکی از کهن الگوهای خود معرفی کرده است. در اساطیر ایران و جهان، زنان نقش های مختلف و متعددی دارند که بر اساس جوامع و فرهنگ های آن ها، گاهی این نقش ها با یکدیگر تفاوت دارند. خویشکاری های زنان در اساطیر، به شکل خویشکاری های الهه ها و ایزدبانوان به منصه ظهور در می آید و در حماسه ها به صورت اعمالی که از زنانی شاخص سر می زند. تاثیر نقش ایزدبانوان بر زنان حماسی گاه مستقیم و گاه غیرمستقیم و ضمنی است. یکی از راه های نمود خویشکاری های زنان در حماسه ها، رفتار و کردار آنان در مصیبت ها و سوگواری های­شان است. در جستار حاضر با روشی تحلیلی- توصیفی و بررسی مویه ها و سوگواری های برخی از زنان شاخص شاهنامه؛ یعنی تهمینه، فرنگیس، جریره، کتایون و دخترانش به پاره ای از نقش های زن از جمله، نصیحتگری، شفقت و مهربانی، زایش، ستیزه با دشمن، برکت بخشی و بخشندگی، پرورش و ... دست می یابیم که این نقش ها از مهم ترین خویشکاری های الهه های مادر و کهن الگوی زن است.

کهن الگوی زن, خویشکاری الهه, اسطوره, حماسه, سوگواری, مویه