سرور خرم دل - دانشیار گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد
مهدی نصیری محلاتی - استاد گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد
فاطمه معلم بنهنگی - دانشجوی دکتری گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد
عبداله ملافیلابی - استادیار گروه زیست فناوری موادغذایی، پژوهشکده فناوری های پیشرفته مواد غذایی، موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی، مشهد، ایران

ارزیابی چرخه حیات (LCA) راهکاری شناخته شده و دقیق برای مقایسه اثرات زیست­محیطی فعالیت­های مختلف شامل مدیریت نظام­های کشاورزی است. از آنجا که نوع نهاده­هادر کشاورزی نقش مهمی در بروز آلودگی­های زیست­محیطی و انتشار گازهای گلخانه­ای دارد، LCA به طور گسترده­ای برای ارزیابی این اثرات در محصولات زراعی مورد استفاده قرار می­گیرد. هدف این مطالعه، بررسی اثرات زیست محیطی نظام­های تولید زعفران در استان خراسان رضوی تحت تاثیر اندازه زمین (کمتر از 5/0، 1-5/0 و بیشتر از 1 هکتار) با استفاده از LCA بود. نهاده­های مصرفی طی سال­های اول تا ششم با استفاده از پرسشنامه (13 مزرعه از هر اندازه زمین) جمع­آوری شد. LCA بر اساس روش ISO14044، در چهار گام شامل مشخص­سازی اهداف و حوزه عمل، ممیزی چرخه حیات، ارزیابی تاثیر چرخه حیات و تلفیق، نتیجه­گیری و تفسیر نتایج محاسبه گردید.واحد کارکردی معادل یک کیلوگرم گل در نظر گرفته شد. گروه­های تاثیرمورد مطالعه شامل گرمایش جهانی، اسیدی شدن و اوتریفیکاسیون (در محیط­های خشکی و آبی) بود. در آخرین مرحله، شاخص بوم­شناخت (Ecox) محاسبه شد. برای سنجش قابلیت روایی پرسشنامه، ضریب آلفای کرونباخ محاسبه گردید. نتایج نشان داد که ضریب آلفای کرونباخ برابر با 84%=α محاسبه گردید. میانگین پتانسیل گروه­های تاثیر گرمایش جهانی، اسیدی شدن، اوتریفیکاسیون در محیط­های آبی و خشکی به ترتیب 41/53±41/115 کیلوگرم معادل CO2، 16/0±35/0 کیلوگرم معادل SO2، 27/0±58/0 کیلوگرم معادل NOx و 09/0±20/0 کیلوگرم معادل PO4 به ازای یک کیلوگرم گل محاسبه شد. بیشترین سهم انتشار گازهای گلخانه­ای در گروه تاثیر گرمایش جهانی مربوط به CH4 بود. بالاترین سهم انتشار آلاینده­ها در گروه­های تاثیر اوتریفیکاسیون آبی و خشکی و اسیدی شدن به NH3 اختصاص داشت. به­طور کلی، نتایج نشان داد که اندازه زمین، میزان مصرف نهاده­ها و اثرات ­زیست محیطی را در واحد عملکرد گل تحت تاثیر قرارداد و گروه­های اوتریفیکاسیون و گرمایش جهانی حساسیت بیشتری نسبت به شدت فشرده­سازی تحت تاثیر اندازه زمین دارند، بنابراین افزایش کارایی مصرف منابع، یکی از رویکردهای مناسب برای کاهش اثرات زیست محیطی همگام با بهبود عملکرد اقتصادی در واحد سطح است.

انتشار گازهای گلخانه ای, فشرده سازی, کارایی مصرف منابع, گرمایش جهانی