مظفر صرافی - دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی؛
ایمان ارفعی مقدم - دانشآموخته کارشناسی ارشد برنامه ریزی منطقهای، دانشگاه شهید بهشتی

بسیاری از محققان بر این باورند رقابت پذیری برای مقاصد گردشگری اهمیت تعیین کنندهای دارد تا مناطق بر این مبنا بتوانند سهم بهینه بازار گردشگری خود را بدون نابودی منابع در مقصد و به شیوهای پایدار به دست آورند و سبب ساز بهبود کیفیت زندگی ساکنان محلی شوند. استان خراسان جنوبی با وجود بیش از 850 اثر ثبت شده در فهرست آثار ملی، جایگاه درخور از نظر جذب گردشگر ندارد که عوامل گوناگون شامل کاستی دسترسی به خدمات و تسهیلات، کمبود فعالیتها و زیرساختهای پشتیبان، ناشناخته بودن و وجود رقبای قدرتمند فراملی در آن دخیل بوده است. با عنایت به عقب ماندگی توسعه استان از میانگین ملی و نیاز مبرم به اقدامات برانگیزاننده اقتصاد محلی همراه با فقرزدائی، رهیافت گردشگری بوم محور و اجتماع مبنا میتواند راهبردی زودبازده در شرایط و محدودیتهای کنونی باشد. در این مقاله، پس از انتخاب رهیافت نظری مرتبط با دیدگاه و ارزشهای مورد نظر در رقابت پذیری گردشگری، عوامل موثر مرتبط با رقابت پذیری گردشگری در استان خراسان جنوبی تعیین شده تا بر اساس آنها با استفاده از تکنیک TOPSIS شهرستانهای استان رتبه بندی شوند و در نهایت بر اساس محدودیتهای مختلف در هر یک از شهرستانها، پیشنهاداتی به منظور ایجاد مزیت رقابتی گردشگری در شهرستانهای دارای مزیت نسبی گردشگری ارائه شده است. همانطور که انتظار میرود، نتایج پژوهش بیانگر بالاترین رتبه قابلیت گردشگری برای شهرستان بیرجند در بین سایر شهرستانهای این استان است؛ هرجند در قیاسی ملی همچنان باید آن را نامطلوب و با قابلیت ارتقای بسیار قلمداد نمود. نتایج تحلیل وضعیت و قابلیت گردشگری سایر شهرستانها، بیانگر نیاز مبرم به تکمیل زنجیره فعالیتی و ایجاد خدمات و زیرساختهای پشتیبان گردشگری به عنوان مهمترین راهبرد توسعه گردشگری در آنهاست که باید همراه با ظرفیت سازی نهادی و توانمندسازی اجتماعات محلی باشد.

توسعه گردشگری، جاذبه طبیعی، رقابت پذیری، اجتماعات محلی