شیرزاد طایفی - دانشیار دانشگاه عالمه طباطبائی (ره) تهران
کبری موسوی قهفرخی - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه عالمه طباطبائی (ره) تهران

یکی از مفاهیم اساسی در نقد ساختارگرایی و پساساختارگرایی، تقابل های دوگانه است. در جایجای جلد اول تاریخ جهانگشا، این تقابل های دوگانه در سه سطح واژگانی، مفهومی و ادبی دیده می شوند. تقابل های دوتایی که نشان دهنده نوعی شیوه بررسی نمونه وار ایدئولوژی ها هستند، می توانند برای تحلیل ژرف ساخت اتفاقات و روابط میان شخصیت ها در تاریخ جهانگشا مورد استفاده قرار گیرند. در این مقاله، ابتدا مفهوم اصطلحی تقابل های دوگانه از دیدگاه های مختلف مورد بررسی قرار گرفته، سپس به روش استقرایی- توصیفی تقابل های دوگانه در سطوح مختلف در جلد اول تاریخ جهانگشا دسته بندی و تحلیل شده اند.برآیند پژوهش نشان می دهد تقابل کفر و اسلم به عنوان بنیادی ترین تقابل دوگانه در تاریخ جهانگشا، به گونه ای مشهود بر ذهن و قلم نویسنده تاثیر گذاشته و از آنجا که در این اثر، فرم بر محتوا غلبه دارد، نویسنده با بهره گیری از انواع آرایه های ادبی و گونه گونی تقابل های دوگانه، به تشریح تاریخ می پردازد. پژوهش هایی از این سنخ، می توانند درآمدی باشند برای بازنمایاندن ظرفیت های مختلف خوانش متونی از این دست.

عطاملک جوینی، تاریخ جهانگشا، ساختارگرایی، تقابل دوگانه، ایدئولوژی