عاطفه ریگی کارواندری - دانشجوی کارشناسی ارشد، رشته تاریخ ایران دوره اسلامی، دانشگاه سیستان و بلوچستان
محمد پیری - استادیار گروه تاریخ دانشگاه سیستان و بلوچستان.

فرهنگ کلیت پیوسته ای از ارزشها، اعتقادات، آداب و سنن، گرایشها و اندیشه ها، و نیز عناصر سازنده و شکل دهنده شخصیت، اخلاق و اعمال هر قوم و ملتی است. جامعه ایران دوره قاجار، جامعهای سنتگرا و مذهبی با فرهنگ و آداب و رسوم کهن ایرانی بود. این آداب و رسوم در آیینه سفرنامه های بسیاری از سیاحان و سفرنامه نویسان خارجی که در نتیجه مناسبات سیاسی و روابط گسترده به ایران سفرکرده اند، منعکس شده است. در این سفرنامه ها، مباحث فرهنگی چون پوشاک مورد توجه قرار گرفته است. افزون بر این، با سفرهای شاهان و شاهزادگان قاجار به کشورهای اروپایی موجبات آشنایی آنان با مظاهر پیشرفت تمدن غربی فراهم شد؛ بنابراین بهره گیری از این تحولات ارمغان سفرهای شاهان و درباریان به جامعه ایران قاجار بود.پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسناد آرشیوی انجام شده است. یافته های این پژوهش نشان میدهد که نواحی شرق ایران ازجمله خراسان و سیستان از نخستین مناطقی بود که درجریان5 رقابتهای استعماری بر سر تسلط به هند بهعنوان گذرگاه دسترسی به این سرزمین اهمیت خاصی یافت. در راستای این اهداف در دهه اول قرن نوزدهم ماموران و نمایندگان سیاسی به منظورکسب اطلاعات به نواحی شرق ایران فرستاده شدند. سفرنامه های این گروه از سیاحان مشحون از اطلاعات فرهنگی بی نظیری به ویژه در زمینه پوشاک است. علاوه براین در این سفرنامه ها به وضوح میتوان ریشه های فقر و تنگدستی مردم شرق ایران به دلیل دوری ازمرکز و پایتخت دولت قاجار و سختگیری های حکام محلی را مشاهده کرد.

عصر قاجار، فرهنگ، آداب و رسوم شرق ایران، خراسان، سیستان