امیرحسین آقاخانی افشار - دکتری عمران گرایش سازههای هیدرولیکی، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه تبریز
هادی معماریان خلیل آباد - دانشیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه بیرجند و رئیس مرکز آموزش عالی کاشمر

چرخه هیدرولوژی در حوضه های آبخیز و همچنین منابع آب در دسترس (شامل آب آبی و سبز) در مناطق مختلف جهان به شدت تحت تاثیر تغییرات اقلیم و الگوهای بارشی قرار دارند و از طرف دیگر تخمین مناسب مولفه های هیدرولوژیکی حوضه رودخانه ها، چالشی بزرگ را برای مدیران و برنامه ریزان منابع آب فراهم نموده است. در تحقیق حاضر، اثرات تغییر اقلیم بر منابع آب آبی و سبز در حوضه رودخانه بزرگ کشف رود در شمال شرق ایران با استفاده از مدل ارزیابی آب و خاک (SWAT) در ترکیب با الگوریتم واسنجی تکامل تفاضلی تطبیقی متروپولیس (DREAM-ZS) و همچنین مدل اقلیمی گزارش هیات بین الدول تغییر اقلیم بنام MIROC-ESM و تحت دو سناریوی حدی انتشار 6/2 و 5/8 و در آینده نزدیک (2042-2014) مورد بررسی قرار گرفت. پنج معیار ارزیابی شامل P-factor، d-factor، NS، TUI و ADA نیز جهت شناسایی بهترین پارامترهای عدم قطعیت در دوره زمانی گذشته (2011-2001) مورد استفاده قرار گرفت. نتایج معیارهای ارزیابی نشان داد که الگوریتم DREAM-ZS عملکردی رضایت بخشی از خود نشان داده و به نحو مناسبی عدم قطعیت ها را کاهش می دهد (مقادیر متوسط ضرایب ارزیابی به ترتیب برابر 95/0، 7/2، 71/0، 42/0 و 22/0 می باشد). لذا، مقادیر پارامترهای بهینه شده توسط الگوریتم فوق را می توان جهت بررسی منابع آب آبی و سبز در آینده بکار گرفت. نتایج حاصل از مقادیر میانگین بلند مدت سالیانه نشان داد که مقادیر آب آبی و جریان آب سبز در سناریوی انتشار 5/8 نسبت به سناریوی انتشار 6/2 به ترتیب به میزان 3/36 و 7/5 درصد افزایش و مولفه ذخیره آب سبز به میزان 8/23 درصد کاهش می یابد. همچنین در زیرحوضه سدهای طرق و کارده نیز سد کارده رواناب بیشتری را در هر دوسناریوی انتشار تولید می نماید. بنابراین، در آینده نزدیک و تحت سناریوی انتشار 5/8 احتمالا شاهد بهتری از شرایط حوضه آبخیز کشف رود نسبت به سناریوی دیگر خواهیم بود.

SWAT، الگوریتم DREAM-ZS، گزارش پنجم هیات بین الدول تغییر اقلیم، مدل MIROC-ESM