آرزو پایدارفرد - استادیار دانشگاه بیرجند
مهدی محمدزاده - دانشیار دانشگاه هنر اسلامی تبریز

بهشت، مامن زیبایی و بهترین جایگاه معنوی مومنان است، به همین علت هنر ایرانی – اسلامی همواره در پی کشف بهشت بوده است که بهترین نمود تصویری آن در فرش و نگارگری ایرانی مشهود است. در نگارگری، استفاده مداوم از باغ ایرانی که گونه ای زمینی از بهشت است، دورنمایی از بهشت بدون سایه روشن و با عناصری چون کوشک، نهر و جویبار و حوض و حضور فرشگان و درختان خاص و ... با رنگ های خاص و پر مفهوم حضور دارد. در طی پژوهش حاضر که به روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است و اطلاعات آن به روش کتابخانه ای گردآوری شده است، نمونه تصاویر بهشت که از معتبرترین نگاره های ایرانی مرتبط با موضوع بحث انتخاب شده اند، مورد مطالعه قرار گرفته و عناصر تصویری آنها با ویژگی های بهشت در قرآن مورد مقایسه قرار گرفته است. نتایج این مقاله نشان میدهد که نمونه تصاویر بهشتی در نگارگری مربوط به ملکوت سفلی یا عالم زر همان بهشت اولیه است که به فرمان خداوند انسان (ع) و حوا در آن جای می گیرند، مورد سجده فرشتگان قرار می گیرند، از نعمت های بهشتی بهره می برند و با فریب شیطان و خوردن میوه ممنوعه، به فرمان خدا از بهشت رانده می شوند. عناصر موجود در نگاره های بهشتی چون طبیعت بهشت درختان، حوض و جویبار، گلها و گیاهان و ...) عناصری بود که در بهشت برین نیز مصداق پیدا می کند.

بهشت در قرآن، تصویرگری بهشت، نگارگری ایرانی – اسلامی