حسن حکمت نیا - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور
عاطفه ابرهیمی سیریزی - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته مدیریت دولتی، دانشگاه پیام نور استان یزد
محمد موج کار - کارشناسی ارشد رشته مدیریت مالی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردکان یزد

آب از دیرباز مهمترین عامل عمران و توسعه در جهان بوده است.توجه به وضعیت خاص منابع آب و توزیع ناهمگون بارندگی، خشکسالی های پی در پی، رعایت نشدن اصول مربوط به نگهداری و حفاظت منابع آب، در طول تاریخ ذهن خلاق بشر را به خود مشغول داشته، تا به شیوه های گوناگون در جستجوی کشف راه حل های بدیع و خلاقانه برای رفع این مساله هستیم. قنات مطمئن ترین و پایدارترین گزینه در بهره برداری مطلوب و منطقی از سفره های آب زیر زمینی به حساب می آید و به علت میسر بودن بهره گیری از امکانات زیر بنایی محلی، هزینه و انرژی ناچیزی نیاز دارد. این فناوری هوشمندانه که از دیرباز مورد توجه بوده وتعامل کاملی با امکانات محلی داشته است، با بهره گیری از شیوه های مناسب و با استفاده از نیروی ثقل، بدون هر نوع انرژی اضافه ای آب را به سطح زمین می آورد. در این مقاله، تاریخچه مختصری در مورد قنات ذکر شده و سپس به تاثیرات مختلف قنات بر جنبه های مختلف ساختار اجتماعی و فرهنگی جامعه ایران در گذر زمان پرداخته شده است. پژوهش حاضر به روش کتابخانه ای انجام شده است و بر اساس نتایج به دست آمده قنات در پیش از تاریخ و در نجد ایران ابداع شده است. بی شک پدیده شگفت انگیز و تاریخی قنات امکان آبادسازی بیشتری را فراهم نموده و اگر این سیستم ابداع نمی شد شاید بسیاری از واحد ها و شهرهای حواشی کویر ایران، عربستان و صحرای آفریقا وجود نداشت. نقش قنات در شکل گیری اجتماعات شهری و روستایی، و اهمیت آن به عنوان یک تکنیک بومی سازگار با شرایط محیط جغرافیایی، انکارناپذیر است. حیات اجتماعی و اقتصادی اجتماعات شهری و روستایی بویژه در مناطق مرکزی فلات ایران بر محور قنات است و بدون قنات اساسا تمدن در این بخش از سرزمین شکل نمی گرفت.

قنات، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، ایران.