مژگان خواجویی - دانشجوی کارشناسی ارشد حشره شناسی کشاورزی، دانشگاه ولیعصر(عج) رفسنجان
فاطمه حسینی نوه - استادیار، گروه گیاهپزشکی دانشگاه ولیعصر(عج) رفسنجان
مهدی ضیاء الدینی - دانشیار ،گروه گیاهپزشکی دانشگاه ولیعصر(عج) رفسنجان

هیدروکربن های کوتیکولی (CHCs) روی کوتیکول حشرات وجود دارند و یکی از مهمترین عوامل تشخیص اعضای گونه، کلنی و جنسیت در حشرات هستند. از طرفی ترکیبات هیدروکربنی اغلب گونه ها منحصر به فرد بوده و در نتیجه مشخصه ای مفید در شناسایی حشرات به عنوان اولین گام در کنترل آفات است. در این پژوهش، با هدف یافتن جایگزین مناسب برای شناسایی ریخت شناسی، ترکیبات هیدروکربن های کوتیکولی چهار گونه شپشک سپردار پسته تعیین شد. بدین منظور، شپشک های سپردار از باغ های پسته شهرستان های سیرجان، رفسنجان، نوق و کشکوئیه جمع آوری و با استفاده از کلیدهای شناسایی معتبر شناسایی شدند. هیدروکربن های کوتیکولی موجود در سطح کوتیکول حشره ماده بالغ، با استفاده از حلال ان-هگزان، حل شدند. ترکیبات هیدروکربن های کوتیکولی توسط دستگاه GC-MS تعیین و سپس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. پروفایل هیدروکربن های کوتیکولی بدست آمده از گونه های Melanaspis pistaciae ، M. inopinata، Lepidosaphes pistaciae و Suturaspis davatchi به ترتیب دارای 21، 15، 12 و 9 هیدروکربن بود که به ترتیب 13، 8، 6 و 7 هیدروکربن در گونه های دیگر وجود ندارد. بعضی از این هیدروکربن ها مانند فرمیک اسید، استیک اسید، تری دکان، تترادکان، اکتادکان، نونادکان، ایکوسان، هنیکوسان، اکتاکوسان و بوتانال, 2-متیل پیش از این، در حشرات دیگر به عنوان فرمون جنسی، کایرمون و فرمون ردیابی گزارش شده اند. نتایج این پژوهش نشان داد که در پرووفایل هیدروکربن های کوتیکولی چهار گونه شپشک سپردار خصوصا دو گونه M. pistaciae و M. inopinata که از لحاظ ریخت شناسی بسیار به هم شبیه هستند، تفاوت کافی جهت تمایز این گونه ها وجود دارد. بنابراین می توانند به عنوان ابزاری کارآمد در شناسایی شپشک ها استفاده گردند.

پسته، شپشک های سپردار، هیدروکربن های کوتیکولی