رحیم کاظمی - استادیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
جهانگیر پرهمت - دانشیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
فرود شریفی - دانشیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

تعیین آستانه شروع رواناب پیش نیاز برآوردهای دقیق تر سیل طراحی و تخمین پتانسیل تولید سیل است و اطلاع از میزان آن می تواند منجر به مدیریت بهینه منابع آب حوضه شود. آستانه شروع رواناب تابع پارامترهای مختلف هیدرولوژیکی، اقلیمی، فیزیوگرافی، زمین شناسی، خاک شناسی، پوشش گیاهی و رطوبت اولیه می باشد. آستانه شروع رواناب در حوضه های بزرگ با استفاده از اطلاعات بارندگی و اطلاعات جریان ثبت شده توسط ایستگاه های هیدرومتری تعیین می شود. برای انجام این تحقیق، ابتدا با استفاده از بارش متوسط سالانه و نقشه مناطق همگن اقلیمی کشور تهیه شد. سپس با بررسی داده های دبی روزانه ایستگاه های هیدرومتری موجود در منطقه، تعداد حداقل 30 ایستگاه با آمار مناسب و دوره مشترک آماری انتخاب شد. اطلاعات دبی جریان ایستگاه های هیدرومتری در سطح استان بازسازی شده و سال های آماری به 15 سال تطویل شد. با استفاده از نقشه توپوگرافی با مقیاس 1:50000 و تعیین موقعیت ایستگاه ها، محدوده مورد پژوهش و هر کدام از زیرحوضه ها مشخص و پارامترهای اولیه حوضه با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی، استخراج شد. آستانه شروع رواناب با استفاده از مدل شبیه ساز بارش رواناب AWBM و پس از واسنجی و بدست آوردن پارامتر های بهینه مدل شبیه سازی شد. پهنه بندی حوزه های آبخیز بر اساس مقادیر بدست آمده از مدل انجام و درصد پوشش سطحی حوضه ها با توجه به میزان آستانه شروع رواناب برای مناطق مختلف اقلیمی محاسبه شد. سپس نتایج مورد بررسی، مقایسه و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که در هر سه منطقه اقلیمی تقریبا نیمی از حوضه ها دارای آستانه رواناب در طبقه 5-0 میلی متر است و دارای پتانسیل تبدیل بارش به رواناب و تولید سیل می باشند. این نتایج بدین صورت قابل تحلیل است که با توجه به اینکه این شبیه سازی ها در حوضه های دارای آمار که عمدتا در مناطق کوهستانی و در سراب رود ها واقع شده است، صورت گرفته است. لذا اکثر حوضه ها پتانسیل بالای تبدیل بارش به رواناب را از خود به نمایش گذاشته اند.

آستانه رواناب، سیل خیزی، شبیه سازی، مناطق اقلیمی، نفوذپذیری،