امید لطفی فر - گروه علوم کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
لیلا متقی - پردیس ابوریحان، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
امیرحسین شیرانی راد - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.
سمانه متقی - گروه علوم کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

به منظور بررسی تاثیر کاربرد زئولیت بر برخی خصوصیات فیزیولوژیک، فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی و عملکرد دانه و روغن گیاه کلزا در شرایط تنش خشکی آزمایشی به صورت فاکتوریل-اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه تحقیقات موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج اجرا شد. تنش خشکی در سه سطح (آبیاری پس از 40، 60 و 80 درصد تخلیه رطوبتی به ترتیب به عنوان عدم تنش، تنش متوسط و تنش شدید) و کاربرد زئولیت در دو سطح (صفر و 10 تن در هکتار زئولیت) به صورت فاکتوریل در کرت­های اصلی و ژنوتیپ­های کلزا (لاین KR4 و Eldo و ارقام GKH305 و Anatol) در کرت های فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تنش خشکی، در تمامی سطوح زئولیت و ژنوتیپ های کلزا، سبب کاهش آب نسبی برگ و افزایش درجه­حرارت سایه انداز و مقاومت روزنه­ای، همچنین میزان قندهای محلول و پرولین و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی کاتالاز و پراکسیداز و میزان مالون دی آلدئید در برگ های جوان بالای بوته گردید. دو تنش متوسط و شدید خشکی سبب کاهش عملکرد دانه روغن شد. با افزایش شدت تنش کارایی زئولیت در کاهش اثرات منفی تنش افزایش یافت و استفاده از آن در شرایط اعمال تنش متوسط و شدید باعث کاهش معنی دار در فعالیت آنزیم های آنتی­اکسیدانی کاتالاز و پراکسیداز، همچنین کاهش میزان قندهای محلول و غلظت پرولین شد. کاربرد زئولیت موجب افزایش معنی دار عملکرد دانه در تیمار عدم تنش، تنش متوسط و شدید و افزایش عملکرد. در بین ژنوتیپ ها لاین KR4 و رقم GKH305 به ترتیب در صورت استفاده و عدم استفاده از زئولیت بالاترین عملکرد دانه را داشتند ولی با اعمال تنش متوسط و شدید رقم Anatol کم ترین میزان خسارت و بالاترین عملکرد را در بین ژنوتیپ­های مورد بررسی به خود اختصاص داد. براساس نتایج به دست آمده، استفاده از زئولیت در تمامی سطوح تنش سبب افزایش معنی دار عملکرد کلزا شد که با افزایش محدودیت آبی، کارایی آن بالاتر رفت.

تنش خشکی, پراکسیداز, پرولین, کاتالاز و مالون دی آلدئید