بهرام ایمانی - استادیار گروه برنامه ریزی شهری و روستایی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
کلثوم یارمحمدی - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل

در دهه های اخیر شهرها به صورتی بیبرنامه رشد کرده اند و محدوده های شهری در مدت کوتاهی به چندین برابر وسعت اولیه خود رسیده اند، توسعه آنها در قطعاتی مجزا، بدون برنامهریزی، جسته و گریخته بوده است که به الگوی گسترش یا پراکنش افقی شهری معروف گردیده و منشاء بسیاری از مشکلات در شهرها و روستاهای جهان در حال توسعه و توسعه یافته تبدیل گردیده است. پیامد این مساله برای سکونتگاه های روستایی پیرامون شهرها بی دوامی، ناپایداری کشاورزی در اراضی حا شیه شهری _ رو ستایی ، تغییر بافت ارا ضی کشاورزی به کاربریهای غیرکشاورزی ، قرار گرفتن ارا ضی در معرض خطر آلودگی زیست محیطی ، تفکیک اراضی به قطعات کوچک که بدون توجه به مقررات به انجام می رسد بوده است ، شهر اردبیل نیز در طول 60 سال اخیر با طی زمان، رشدی نامتوازن و به صورت پراکنده دا شته ا ست که در طی این دوره چندین رو ستا در آن ادغام شده اند، رویکرد ا صلی تحقیق مبتنی بر روش تحلیلی- تطبیقی بوده ا ست. داده ها و اطلاعات مورد نیاز برای انجام تحقیق از طریق مطالعات کتابخانه ای آمارنامه ها و داده های مربوطه و مطالعات میدانی، برگرفته و پردازش شده ا ست. در این پژوهش با بهره گیری از مدلهای کمی انتروپی شانون و هلدرن به تحلیل چگونگی گسترش این شهر در 60 سال اخیر پرداخته شده است. بر اساس داده ها، نتایج حاکی از آن است که رشد سریع شهر از دهه 1370 شروع شده است و مساحت شهر به 3112/5 هکتار می ر سد، ر شد در این دوره بیشتر متصل بوده و رو ستاهای جیرال، میر ا شرف، ملایو سف، ملاباشی، ججین در شهر ادغام شدند . اما از سالهای بعد رشد افقی شهر شروع شده و تا 1390 مساحت شهر حدود 2 برابر میشود، که در این دهه رشد بدقواره شهری رخ داده است که از نتایج زیانبار این امر می توان به ادغام روستاهای نیار ،کلخوران شیخ،گلمغان در آن ا شاره کرد، میزان این ر شد بر ا ساس مدل هلدرن 27در صد و بر ا ساس مدل آنتروپی شانون گسترش شهر تا سال 1370به صورت پراکنده و افقی بوده اما از این سال تا 1385 شدت پراکندگی و رشد افقی شهر افزایش یافته به طوری که از تراکم 77 نفر در هکتار در سال 1370 به 97/5 نفر در هکتار در سال 1390 رسیده است. با توجه به نتایج پژوهش و با لحاظ موقیعت روستاهای شام اسبی، بنفشه درق، پیله سهران، حمل آباد، صومعه الگوی رشد فشرده به عنوان الگوی تو سعه آتی شهر اردبیل تا سال 1400پیشنهاد می شود، برای تو سعه شهر در دراز مدت(از سال 1400 به بعد) الگوی توسعه منفصل و ناپیوسته تشخیص داده میشود .

شهراردبیل ، روستاهای پیرامونی،خزش شهری ، مدل هلدرن، مدل شانون.