جمشید عینالی - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

بازسازی سکونتگاه های آسیب دیده از سوانح طبیعی به عنوان مهمترین فاز اجرایی در مدیریت بحران تاثیر به سزایی در بازیابی از اثرات سانحه و توانبخشی ساکنین و سکونتگاه های آسیبدیده ایفا میکند. در این رابطه، انتخاب شیوه بازسازی با توجه به عوامل مختلف جغرافیایی، اقتصادی و اجتماعی تصمیم خطیری است که بایستی در مشارکت با ساکنین به آن اقدام شود. تحقیق حاضر به بررسی نقش بازسازی پس از زلزله 2002 آوج در بازیابی اقتصادی مناطق روستایی آسیب دیده با در نظر گرفتن دو شیوه درجاسازی و انتقال روستا پرداخته است. نوع تحقیق توصیفی- تحلیلی مبتنی بر گردآوری داده ها با استفاده از پرسشنامه است. جامعه آماری تحقیق دربرگیرنده کلیه نقاط روستایی آسیب دیده از زلزله تیر 2002 شهرستان آوج در جنوب غربی استان قزوین است. از این رو، با توجه به تعداد زیاد روستاها و گستردگی منطقه، با استفاده از طبقه بندی جمعیتی و لحاظ کردن مطالعه تطبیقی روستاهای چنگوره، طبلشکین، لک، سعیدآباد و آبدره از روستاهای جابجا شده و روستاهای استلج، هرایین، آزانبار، پرسبانج و کیسه جین از روستاهای درجاسازی شده به عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب شده اند. روستاهای نمونه براساس داده های سرشماری نفوس و مسکن 1395 دارای 1795 خانوار بوده که با استفاده از فرمول کوکران 340 مورد به عنوان نمونه انتخاب شده است. نتایج نشان می دهد که جمعیت ساکن و تعداد خانوار روستاهای نمونه بعد از روند کاهشی تا سال 1380، از سال 1390 روند افزایش دارد. از طرفی دیگر، شاخصهای بازیابی اقتصاد روستایی با گذشت 17 سال از اتمام طرح بازسازی در سرمایه گذاری بخش خصوصی و دولتی در روستا، زمینه سازی برای توسعه اقتصاد محلی و تنوع فعالیت های اقتصادی در روستا و منطقه به ترتیب با میانگین عددی (4,06)، (4,05) و (4,02) نقش موثری داشته است. همچنین، با توجه به دو سیاست بازسازی در مکان قبلی و انتقال به مکان جدید تقاوت معناداری در شاخص های زمینه سازی برای توسعه اقتصادی روستا با مقدار آماره f (16,740) و تنوع فعالیت های معیشتی و اقتصادی در روستا با مقدار آماره (4,941) f دیده شده است.

بازسازی، زلزله، سکونتگاه های روستایی، بازیابی اقتصادی، شهرستان آوج.