مهرشید گلستانی - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه معماری، دانشگاه آزاداسلامی، واحد مشهد
محسن طبسی - دانشیارگروه معماری، دانشگاه آزاداسلامی، واحد مشهد
لیلا زمانی آقایی - دانشیارگروه معماری، دانشگاه آزاداسلامی، واحد مشهد

در صدر اسلام تدریس علوم مذهبی در مساجد انجام میشد. به تدریج با توسعه ی علوم اسلامی ، فضای آموزشی جدا گشت. در قرن پنجم هجری (همزمان با حکومت سلجوقیان) به تشویق خواجه نظام الملک، مدارس متعددی در شهرهای معروف اسلامی مانند بغداد، ری، نیشابور و جرجان ساخته شد. بعدها نقشه ی چهار ایوانی که مورد توجه معماران قرار گرفت، برای فضاهای آموزشی طرحی متعارف شد. در اطراف ایوان ها، حجره هایی به صورت یک یا دو طبقه برای استفاده و اقامت شبانه روزی دانشجویان و طلاب دینی ساخته شد. غیر از ساعات تدریس، از مدارس به عنوان مسجد نیز استفاده می کردند. مدارس نیز همانند مساجد با آجرکاری، گچبری و کاشی کاری تزیین می شد (مانند مدارس غیاثیه ، چهارباغ و مطهری). الگوی شکل گیری معماری مدارس در دوره صفوی ادامه دهنده سنت های معماری اسلامی عصر تیموری است و نمی توان معماری صفوی را امری جدا از معماری دوره های قبل از خود تصور کرد. این مقاله سعی بر آن دارد تا به بررسی نوآوری ها و تغییرات موجود در طرح کلی مدارس دوره تیموریان در قیاس با مدارس دوره صفویان بپردازد. بدین منظور 4 باب از مدارس هر دو دوره برگزیده شده و از لحاظ ویژگی های موجود در طرح کلی بنا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. نگارش این پژوهش به روش تاریخی - توصیفی - تحلیلی است و روش گردآوری داده های به روش اسنادی کتابخانه ای است.

معماری مدرسه، معماری دوره تیموریان، معماری دوره صفویان، معماری مدرسه دوره صفویان