کیانوش حسنی - استادیار گروه معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، تهران. ایران

با توسعه شتابان شهرها در پی شهرسازی معاصر که در پی تحولات سریع اقتصادی، سیاسی و اجتماعی جوامع اتفاق می افتد دامنه گسترش کالبدی شهرها فراتر از اراضی پیرامونی، به سکونتگاه های مجاور که به شکل روستاهایی خودکفا در طول تاریخ شکل گرفته اند، نیز می رسد. روستاهای مورداشاره در ابتدا به عنوان سکونتگاه های حاشیه شهر و با ادامه روند گسترش شهری به شکل محلاتی درون شهرها تغییر چهره می یابند. محلات کنونی تهران چون امامزاده قاسم، جماران، چیذر، ده ونک، اوین، درکه و بسیاری دیگر از این قبیل که در محدوده کنونی شهر تهران قرارگرفته اند و هر یک به عنوان محلاتی از این شهر مرر هستند، درگذشته ای نه چندان دور روستاهایی بوده اند که در عین خودکفایی دارای مناسبات بسیاری نیز با یکدیگر بوده اند؛ اما اکنون به دلیل عدم رسیدگی کافی اکثر این محلات جزو بافت های فرسوده شهری قرارگرفته اند و رو زندگی در این شریان های قدیمی روزبه روز کمرنگ تر می شود. با توجه به آنکه این گونه بافت ها در تهران کم نیستند، لذا پرداختن به چرایی بی رنگ شدن شریان های قدیمی امری ضروری است. پیچیدگی اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، کالبدی و ترافیکی و همچنین برآورده نشدن نیازهای ساکنان اصلی در این محله که تلفیقی از خصوصیات روستایی و شهری در ابعاد مختلف هست موجب می شود که این مجتمع زیستی نه از خصوصیات کامل یک روستا برخوردار باشد و نه ویژگی های یک جامعه شهری را در خود داشته باشد و شاید همین نکات از دلایل مناسب برای نامناسب شدن این بافت ها باشد. در این راستا به منظور بازآفرینی حیات اجتماعی و کالبدی روستا شهر جماران، پس از شناخت عناصر سازمان فضایی محدوده و تدوین پرسشنامه و تحلیل و بررسی نتایج آن با اعمال نگرش سیستمی از طریق تبیین نقش بافت های تاریخی در سازمان فضایی شهر، این بافت ها از حالت زون های بسته تاریخی خارج می شوند و از طریق تبیین درست و ساماندهی ارتباطشان با قسمت های جدید شهر به جایگاه والای ساختاری خود در شهر دست پیدا می کنند. از جمله راهکارهایی در جهت حفظ ساماندهی روستا شهر با توجه به نیازهای کنونی جامعه امروز ارائه شد؛ احیای منظر طبیعی، تشخیص سلسله مراتب تشکیل اندام روستا، احیای مرکز محله زنده و فعال است

شهرسازی معاصر، روستا شهر، محله امام زاده قاسم تهران.