شهریار نصرتی حقیقی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خلخال

تصویر ذھنی از محیط سکونت با مرور زمان منجر به حس تعلق خاطر ساکنین می گردد. اگرچه در مطالعات طراحی شھری و کیفیت مکان، بحث ھای فراوانی در ارتباط با اھمیت عناصر کالبدی- فضایی معانی، ساختارھای اجتماعی و ... در ایجاد حس مکان شده است، اما در این بین، تحقیقات کمتری در مورد تعلق جمعی به مکان به عنوان پارامتری که به مکان معنا و مفھوم می بخشد، صورت گرفته است. این مقاله با تبیین شاخص ھای روابط مذکور و تحقیقات میدانی، به اندازه گیری و مقایسه آنھا در یکی از محله ھای سنتی شھر اردبیل (محله عالی قاپو) پرداخته و تقابل آن با بافت جدید مورد بررسی قرار گرفته است. مطالعات میدانی و مصاحبه ھای حضوری با ساکنین محله جھت ارزیابی ابعاد تعلق جمعی به مکان و تاثیر آن روی یکدیگر با تحلیل ھای آماری انجام گرفت. این تحقیق نشان می دھد که تعلق به مکان، نقطه تلاقی عناصر کالبدی، مفاھیم ذھنی فرد از مکان و ساختارھای اجتماعی می باشد که در سه رابطه روحی - روانی، اخلاقی و بیوگرافیکی قابل دسته بندی می باشد و ھمچنین ثابت می کند که تعلق جمعی به محله سنتی، بالا و قوی می باشد و ھمین امر ذھنیت ساکنان محله را بر روی ھویت مکان ھا و تعلق به آنھا تحت تاثیر قرار می دھد. ھمچنین روابط مذکور بر ھمدیگر تاثیر مستقیم و بسزایی داشته طوری که پیوند بین آنھا در ایجاد تعلق جمعی غیر قابل انفکاک می باشد . در نمونه موردی مشاھده گردید که بدین نحو از تعلق جمعی مناطق ھرچه سنتی تر بیشتر بوده و مناطق جدید تعلق خاطر کمتری دارند و نکته قابل تامل این است که بنابر پیش آزمونی که از دانشجویان دانشگاه آفاق در مورد بناھای سنتی و جدید و فضاھای بینابین گرفته شد اذعان از آن داشت که بناھایی که در زمان حال با رویکرد سنتی طراحی شده اند بی ھویت بوده ولی پرسشنامه نشان داد که بیشتر از بناھای موخر تر دارای حس تعلق دارند.

محله سنتی، محله جدید، حس تعلق، محله عالی قاپو