محمد شیخ - دانشیار گروه عربی دانشگاه سیستان و بلوچستان
خدیجه ریگی - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه سیستان و بلوچستان

ضرب المثل در ادبیات، بیان کننده خصوصیات و ویژگی های آن زبان است، که میتوان به وسیله آن چگونگی زندگی آن مردم راشناخت. در این میان، احادیث مشهور پیامبر(ص) که به صورت امثال درآمده اند، علاوه بر زبان و ادبیات عربی، در ادبیات فارسی نیزتجلی یافته اند. تاثیرگذاری احادیث نبوی تا آن میزان بوده است که شاعران و نویسندگان فارسی، احادیث و مضامین آنها را به صورتکلمات قصار و اشعار کوتاه در آثار خود استفاده نموده اند، البته میزان این تاثیرپذیری و بهره مندی در شاعران قرن های متمادی،متفاوت است. معادل یابی امثال نبوی در زبان فارسی، با هدف بررسی میزان اثرگذاری احادیث پیامبر(ص) و مضامین دینی در ادبیاتفارسی و همچنین میزان توجه و بهره مندی ادبیان فارسی از احادیث، دارای اهمیت می باشد. در راستای این پژوهش، با مراجعه مستقیمبه آثار ادبی شاعران و نویسندگان فارسی، کتابخانه ها و استفاده از کتاب نهج الفصاحه و سایر کتاب های حدیث، به معادل یابی امثالنبوی در ادبیات نظم و نثر فارسی پرداخته، و به این نتایج دست یافتیم؛ که با رواج شعر، تاثیر قرآن و حدیث در آثار شاعران، به اوجخود می رسد. شاعرانی همچون مولوی، عطار، صائب، حافظ، سعدی، نظامی و فردوسی به دلایل اعتقادی و دینی، احادیث نبوی ومضامین آنها را در آثار خویش به کار گرفتهاند، که در این میان مثنوی معنوی مولانا بیشترین بهره را از احادیث برده است. علاوه برشعر، متون نثری نیز مانند مرزباننامه و کیمیای سعادت، از احادیث نبوی و مضامین دینی بهره گرفته اند.

نهج الفصاحه، حدیث، امثال نبوی، ادبیات فارسی، امثال و حکم فارسی