افروز رحیمی آریایی - . دانشجوی دکترا، گروه معماری، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران
نیما ولی بیگ - استادیار، دانشکده مرمت، دانشگاه هنر اصفهان، دانشگاه هنر اصفهان، ایران
سید اصغر محمود آبادی - استاد، دانشکده معماری، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.

خط به­ عنوان وسیله ارتباطی با ایجاد امکان انتقال اندیشه ­ها به آیندگان و تاثیری که بر پیشبرد تمدن و فرهنگ بشری داشته، دارای اهمیت است. خط­ کوفی آغاز کتیبه­ نگاری در بناهای اسلامی بوده و با گذر زمان راه رشد را پیموده و گونه­ های جدیدی از آن ایجاد شده­است. در باب هنر اسلامی پژوهش­ های بسیاری صورت ­گرفته اما به بررسی دقیق و گونه­ شناسی خط­کوفی به صورت جامع کمتر توجه شده­است. یافته­های محققان پیشین در این پژوهش تکمیل ­شده و زیرگونه ­هایی نیز شناسایی شده است. به اعتقاد نگارندگان بین شکل کتیبه کوفی و شناخت شیوه بنا(رازی و آذری) رابطه مستقیم وجود ­دارد. لذا هدف اصلی گونه ­شناسی کتیبه های کوفی در مساجد جامع و مناره­های اصفهان منتسب به شیوه­های رازی و آذری است. روش تحقیق توصیفی، تطبیقی و تحلیلی است و اطلاعات از ­طریق منابع کتابخانه­ای و میدانی به­دست آمده­است. براساس یافته­ ها مشخص گردید که کتیبه­ کوفی ساده دارای دو زیرگونه است که براساس شکل انتهای حروف کشیده چون لا و الف قابل تفکیک است. کوفی تزیینی نیز دارای چهار دسته کلی ساده ، پیچیده ، گره­دار و گردان است. نوع گره ­دار خود دارای دو زیر­گونه با نقوش تکرار­شونده و متفاوت است. همچنین کتیبه بنایی از­نظر شکل و نحوه گسترش حداقل دارای شش گونه( ساده با فاصله مساوی ، دندانه ای ، گره ­دار ، تابع شکل قاب ، تودررتو و مادر و فرزند ) است. در این پژوهش همچنین ریزگونه ها، طرح و زمینه، جنس، رنگ و موقعیت مکانی در نمونه­ ها مورد بررسی قرار گرفته است. 

گونه شناسی شکلی, کتیبه کوفی, مساجد جامع اصفهان, مناره های اصفهان, شیوه های رازی وآذری