فروغ السادات رحیم پور - استاد یار گروه الهیات دانشگاه اصفهان
سوده یاوری - کارشناس ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان

از نگاه علامه طباطبایی، شناخت به واسطه سه عامل اصلی حس، عقل و شهود صورت می پذیرد. این شناخت به تبع درجات معلوم و واسطه های شناخت، دارای موانع متفاوتی است و هر مرتبه از ادراک، خطا و حجاب های خاص خودش را دارد. نوشتار پیش رو در دو بخش عواملی که ما را از رسیدن به شناخت مطابق با واقع باز می دارد، بررسی می کند. در بخش اول به موانعی که راه برطرف کردن آنها، تربیت نفس و دوری از رذایل اخلاقی است(موانع تربیتی- اخلاقی)؛ و در بخش دوم به موانعی که با به کار گیری قواعد شناخت شناسی ، قابل پیش گیری و اصلاح است( موانع شناخت شناسانه) می پردازد. علامه در آثار خود به موانع تربیتی- اخلاقی مختلفی اشاره می کند که بر گرفته از آیات قرآن کریم است مانندگناه، کفر، تعصب و تکبر؛ ایشان علت بروز خطا در شناخت حسی را نقصان یا فقدان در قوای حسی می داند و علاوه بر آن خطای بالعرض که ناشی از تطبیق نادرست موضوع و محمول با حقیقت خارجی است را مطرح می نماید. وی عامل خطا در تعقل را خطا در ماده یا صورت استدلال معرفی می کند و عامل خطا در علم شهودی را نا درست بودن منبع واردات و یا تفسیر نادرست از مشاهدات صورت گرفته می داند و معیار هایی برای تشخیص و رفع خطای هر یک از وسائط شناخت در فرایند ادراک، ارائه می نماید.

علامه طباطبایی، موانع شناخت، خطا، شناخت حسی، شناخت عقلی، شناخت شهودی