محمد غفوری - عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم فرهنگ اسلامی- پژوهشکده اسلام تمدنی

حدیث جابر، حدیث مشهوری در منابع شیعه است. راوی حدیث- امام باقر (ع) - از جابر بن عبدالله انصاری نقل می­ کند که جابر لوحی را در دست حضرت زهرا (س) دیده است. این لوح هدیه­ ای از جانب خداوند به پیامبر (ص) معرفی شده که نام پیامبر (ص)، علی و یازده امام دیگر در آن آمده است. حدیث منسوب به جابر، متن واحد ندارد بلکه شامل چهار متن مختلف و سندهای متعدد است که همگون نیستند. در نوشتار حاضر، راویان، متن و محتوای یکی از این چند روایت بررسی و تحلیل شده و با توجه به ایرادات و تناقضات متعدد، چنین نتیجه گرفته شده است که حدیث منسوب به جابر چندان قابل اتکا و استناد نیست. این حدیث علاوه بر ایرادات حدیث­ شناختی، زبان­ شناختی و رجال­ شناسی با واقعیت های تاریخی نیز سازگار نیست. ولی آن چه این خلا را جبران­ می کند، حدیثی با املای رسول خدا (ص) و دست­ خط علی (ع) است که دوازده امام (ع)را معرفی می کند. این حدیث به صورت سر امامت تنها در اختیار امامان (ع) قرار داشته است و تنها در مواقعی نادر، امام بعدی به برخی از یاران خاص معرفی شده است.

حدیث جابر, حدیث لوح, صحیفه فاطمه (س), امام باقر (ع), دوازده امام