شاهپور علائی مقدم - دانشجوی سابق دکترای زراعت دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران.
محمدعلی اسماعیلی - دانشیار دانشکده علوم زراعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران.
اباذر رجبی - دانشیار موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند- سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
حمید نجفی - دانشیار دانشکده علوم زراعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران.

به­منظور ارزیابی جنبه­های بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی تنش کم آبی بر شش ژنوتیپ چغندرقند، آزمایشی به­صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 8 تکرار در سال 1394 در موسسه­ تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند انجام گرفت. آبیاری شامل دو سطح (تیمار شاهد و تنش کم­آبی) بود. از زمان کشت تا استقرار کامل گیاه، آبیاری برای هر دو تیمار مشابه بود و از این مرحله به بعد، در شرایط تنش بر اساس شروع علائم تنش انجام شد. نتایج نشان داد که تنش کم­آبی موجب کاهش معنی دار میزان آب نسبی برگ، وزن خشک ریشه و کارایی مصرف آب و افزایش معنی دار وزن ویژه­ برگ، نشت الکترولیت، میزان کلروفیل برگ (قرائت کلروفیل متر)، میزان پرولین، بتائین و فعالیت آنزیم پراکسیداز بوده است. اثر ژنوتیپ برای میزان کلروفیل، پرولین، وزن خشک ریشه و کارایی مصرف آب معنی­دار گردید. اثر متقابل آبیاری و ژنوتیپ فقط برای میزان پرولین و وزن خشک ریشه معنی دار شد. نشت الکترولیت به عنوان معیاری از پایداری غشای سلولی از 542/58 در شرایط آبیاری نرمال به 941/21 میکروزیمنس بر متر در تنش افزایش یافت. بیشترین میزان کلروفیل برگ در ژنوتیپ شماره 1 (شاهد متحمل IR7) و کمترین میزان آن در ژنوتیپ شماره 5 (PB13-S2-52.HSF-977) مشاهده گردید. در شرایط تنش، بیشترین میزان پرولین در ژنوتیپ شماره 6 (PB13-S2-52.HSF-987) و کمترین میزان آن در ژنوتیپهای شماره 3 (PB13-S2-37.153.80.HSF–1007) و 1 (شاهد متحمل IR7) بود. به نظر می رسد برای غربال اولیه ژنوتیپ ها از نظر تحمل به تنش کم آبی می توان از وزن خشک ریشه، کارایی مصرف آب براساس وزن خشک ریشه و میزان کلروفیل برگ، بتائین و پراکسیداز استفاده کرد.

چغندرقند, تنش, پرولین, بتائین, پراکسیداز