حبیبه حاجیان ملکی - گروه گیاهپزشکی،دانشکده کشاورزی،دانشگاه فردوسی مشهد
ساره بقائی راوری - گروه گیاهپزشکی،دانشکده کشاورزی،دانشگاه فردوسی مشهد
محمد مقدم - گروه باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

یکی از مهمترین بیماریهای انباری سیب زمینی که توسط باکتری Pectobacterium carotovorum subsp. carotovorum (Pcc) ایجاد میشود، پوسیدگی نرم است. این زیرگونه، یک بیمارگر تخصصی گیاهی با دامنه میزبانی وسیع است که سبب کلونیزه کردن فضای بین سلولی گیاه و تجزیه محتوای پکتین و سلولز به واسطه آنزیم های تیپ ترشحی دو میشود. در پژوهش حاضر، خصوصیات ضدباکتریایی شش اسانس گیاهی شامل آویشن شیرازی، باریجه، زنیان، زوفا، مرزهخوزستانی و مورد بر Pcc با تعیین حداقل غلظتهای بازدارنده و کشنده بررسی گردید. به منظور بررسی اثر اسانس بر عوامل مرتبط با شدت بیماریزایی (شامل زیست توده، تحرک، تولید آنزیمهای خارج سلولی و پوسیدگی غده)، غلظتهای زیربازدارندگی اسانسهای مورد آزمون که بر زیست پذیری سلولهای بیمارگر اثر معنیداری نداشتند، تعیین شدند و در کلیه آزمونها اثر اسانس با آنتی بیوتیک استرپتومایسین در غلظت یکسان مقایسه گردید. در ابتدا، آنالیز رشد باکتری برای تائید عدم اثرگذاری اسانس بر زیستپذیری بیمارگر استفاده شد و مشاهدهگردید اسانسها در غلظت مورد آزمون اثر معنیداری بر نرخ رشد و حداکثر چگالی جمعیت سلولهای بیمارگر نداشتند. بر اساس نتایج حاصله آزمونها، توانایی تشکیل زیستتوده بیمارگر به میزان قابل توجهی نسبت به شاهد سرکوب شد .(24/8-47/6%) قابلیت حرکت تودهای و شناوری سلولهای تحت تیمار اسانس نسبت به شاهد افزایش یافت که علت آن فرار باکتری از ماده دافع اسانس و کاهش چسبندگی سطحی و توسعه زیستتوده است. پس از انتقال رونشین کشت باکتری تحت تیمار اسانس به پتریهای محتوی محیط اختصاصی هر آنزیم، ترشح آنزیمهای تخریب-کننده دیواره سلولی گیاه (پکتاتلیاز، پلی گالاکتوروناز، پروتئاز و سلولاز) به میزان 37/6 تا %100 نسبت به شاهد کاهش نشان داد که در میان آنها پکتاتلیاز و پلیگالاکتوروناز به میزان قابل توجهی مهار شدند (به ترتیب 53/4 تا %100 و 65/4 تا .(%100 همچنین مایهزنی غده سیب زمینی با اسانسها در غلظتهای زیربازدارندگی موجب کاهش پوسیدگی غده سیب زمینی به میزان کمینه %6/1 (زوفا) و بیشینه %10/5 (زنیان) نسبت به شاهد (%15/7) شد. درمجموع نتایج حاصله نشان داد که ترکیبات گیاهی موردمطالعه با کارایی بالاتری نسبت به استرپتومایسین قادر به مهار عوامل تعیین کننده شدت بیماریزایی Pcc هستند. از نتایج حاصله استنباط میشود که اسانسهای گیاهی در قالب پوشش محافظتی برای غده سیب زمینی میتوانند بهعنوان عامل موثری برای محافظت آن در مقابله با پوسیدگی نرم در شرایط انبار مورداستفاده قرار گیرند.