محمود شرفی - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه زنجان
سید رضا موسوی حرمی - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه فردوسی مشهد
اسدالله محبوبی - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه فردوسی مشهد
مهدی جعفر زاده - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شاهرود

پتروگرافی و ژئوشیمی­ (عناصر اصلی و فرعی) نهشته­های سیلسی-آواری سازند جیرود (دونین فوقانی) در البرز مرکزی جهت تعیین خاستگاه آن­ها مورد بررسی قرار گرفته است. مطالعات پتروگرافی و ژئوشیمی نشان می­دهد که ماسه­سنگ­های سفید تا خاکستری رنگ سازند جیرود در سه گروه کوارتز­آرنایت، ساب­آرکوز و ساب­لیت­آرنایت قرار می­گیرند. این ماسه­سنگ­ها که عمدتا از کوارتز­های تک­بلورین با خاموشی مستقیم، چرت و فلدسپار پتاسیم با گرد­شدگی متوسط تا خیلی خوب و جور­شدگی بالا تشکیل شده­اند و رسیدگی ترکیبی و بافتی بالا را نشان می­دهند، از منشاهای دور با موقعیت تکتونیکی کوهزایی چرخه مجدد و درون کراتونی واقع در صفحه عربی- آفریقا مشتق شده­اند. محتوی عناصر فرعی و اصلی اکثر نمونه­های مطالعه شده به طور کلی نسبت به ترکیب بخش بالایی پوسته قاره­ای فقیر شدگی (به استثنای Si) نشان می­دهند که این موضوع به دلیل غنی­شدگی این ماسه­سنگ­ها نسبت به کانی­های پایدار مانند کوارتز و چرت و میزان اندک کانی­های ناپایدار حاوی Al مانند فلدسپار­ها و کانی­های رسی است. ترکیب مودال (مانند کوارتز، فلدسپار و خرده­های سنگی) و اندیس­های ژئوشیمیایی ماسه­سنگ­های سازند جیرود نشان می­دهد که این رسوبات تحت شرایط آب و هوایی گرم و نسبتا مرطوب از سنگ­های آذرین اسیدی مشتق شده و در یک حاشیه­ی قاره­ای غیرفعال نهشته شده­اند.

البرز مرکزی, جیرود, دونین, خاستگاه, جایگاه تکتونیکی