جواد میرزایی - دانشگاه ایلام
بهروز ناصری - دانشگاه ایلام
حمیدرضا ناجی - عضو هیات علمی گروه علوم جنگل، دانشگاه ایلام
مهدی پورهاشمی - عضو هیات علمی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

سابقه و هدف: یکی از عوامل تهدید کننده جنگل های زاگرس وجود گونه نیمه انگلی موخور (Loranthus europeaus Jacq.) می-باشد که با اکثر گونه های درختی همزیستی دارد. پژوهش پیش رو به منظور بررسی تاثیر موخور بر کربوهیدرات، پرولین و کلروفیل در گونه های بلوط ایرانی (Quercus baantii Lindl.)، کیکم (Acer monspessulanum L.) و بادام (Amygdalus elaeagnifolia Spach) به عنوان میزبان های رایج موخور در جنگل های استان ایلام انجام شد. مواد و روش ها: تعداد نه رویشگاه که آلودگی بیشتری را در استان ایلام داشتند، انتخاب شد. سپس از هر رویشگاه به طور تصادفی حداقل شش پایه با شرایط یکسان از نظر قطر، ارتفاع، شدت ابتلا به موخور و جهت یکسان از درختان بادام، بلوط ایرانی و کیکم انتخاب شد. سپس اقدام به برداشت برگ ها از شاخه های سالم و آلوده شد. از هر پایه، چهار نمونه برگ شامل برگ شاخه سالم درخت میزبان (I)، برگ درخت میزبان پایین تر از محل اثر موخور (B)، برگ درخت میزبان بالاتر از محل اثر موخور (A) و برگ موخور (M) نمونه گیری شدند و پس از انتقال به آزمایشگاه، مقدار کربوهیدرات، پرولین و کلروفیل آن ها اندازه گیری شد. یافته ها: نتایج نشان داد که مقدار کلروفیل a و b و کربوهیدرات در گونه های بادام و بلوط ایرانی اختلاف معنی داری در موقعیت های مختلف گیاه موخور و شاخه های پایین تر و بالاتر از محل اثر موخور و سالم داشتند. همچنین، بیشترین مقدار کلروفیل a و b در گیاه موخور در دو گونه مذکور مشاهده شد. مقدار پرولین، کلروفیل و کربوهیدرات در موقعیت های پایین تر و بالاتر از محل اثر موخور، شاهد موخور و شاخه غیر آلوده اختلاف معنی داری در گونه کیکم نداشتند ولی بیشترین مقدار کربوهیدرات با 282/2 میلی گرم بر گرم و پرولین 552/0میکرومول بر گرم وزن تازه در گیاه موخور وجود داشت. گونه های مورد مطالعه از نظر میزان کلروفیل b در نمونه موخور و پایین-تر از محل اثر موخور اختلاف معنی داری را نشان دادند و بیشترین مقدار کلروفیل در این دو موقعیت متعلق به گونه بادام بود. در گونه بادام، بیشترین مقدار کربوهیدرات با 017/3 میلی گرم بر گرم در برگ موخور و نمونه پایین تر از محل اثر آن به میزان 99/2 میلی گرم بر گرم وجود داشت. در حالی که در بلوط ایرانی کمترین مقدار کربوهیدرات در گیاه موخور (159/2 میلی گرم بر گرم) و بیشترین مقدار آن پایین تر از محل اثر موخور (094/3 میلی گرم بر گرم) اتفاق افتاد. همچنین گونه های مورد بررسی در موقعیت بالاتر از محل اثر موخور از نظر کربوهبدرات با هم تفاوت داشتند و گونه بلوط ایرانی و کیکم به ترتیب با 12/3 و 55/2 میلی گرم بر گرم بیشترین و کمترین میزان را نشان دادند. گونه های مورد بررسی در موقعیت برگ موخور و پایین تر از محل اثر موخور از نظر پرولین نیز تفاوت معنی داری را نشان دادند و گونه بادام بیشترین مقدار پرولین را در این موقعیت ها داشت. نتیجه گیری: مقدار کربوهیدرات و کلروفیل در برگ درختان بلوط و بادام پایین تر و بالاتر از محل اثر موخور به طور معنی داری متفاوت بود. به عبارت دیگر می توان گفت که گیاه نیمه انگلی موخور به عنوان یک تنش بیولوژیکی بر فعالیتهای فیزیولوژیکی درختان جنگلی تاثیر دارد که این اثرات در گونه های مختلف متفاوت است.

نیمه انگل, شاخه آلوده, بلوط, بادام, کیکم