زهره سعیدی - دانشجو
داود آزادفر - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
خسرو ثاقب طالبی - موسسه تحقیقات جنگلهاو مراتع کشور

پراکنش گونه راش شرقی یکی از مهمترین گونه های درختی شمال ایران از آستارا تا حدود دره زیارت گرگان در شرق ادامه دارد. اطلاع از ویژگیهای اختصاصی روزنه برگ در جمعیتهای این گونه، علاوه بر ارزش سیستماتیک آن، ما را در شناخت هر چه بیشتر میزان سازگاری آنها با شرایط اکولوژیکی خاص هر منطقه رهنمون می سازد. بدین منظور نهالهای چهار جمعیت این گونه از مناطق مختلف انتشار آن در هیرکانی و از دو طبقه ارتفاعی مختلف برداشت و به گلخانه منتقل گردید و نهال ها تحت شرایط محیطی یکسان رشد داده شدند و ویژگیهای روزنه با نمونه برداری از برگ های تازه مطالعه شدند. ویژگیهای مورد مطالعه روزنه شامل تراکم روزنه های باز، بسته و کل در میلیمتر مربع و سایر صفات شامل ابعاد و مساحت روزنه های باز و بسته و طول و عرض سلولهای محافظ روزنه با دقت هزارم میکرون اندازه گیری و تیپ روزنه تعیین گردید و از تحلیل عاملی جهت تعیین موثرترین صفات استفاده گردید. استخراج عاملها در این روش به کمک تجزیه به مولفه های اصلی که توجیه کننده حداکثر واریانس بوده، صورت گرفت. همچنین همبستگی پیرسون بین امتیازات عاملهای استخراج شده و متغیرهای اقلیمی و ارتفاع از سطح دریا جهت تعیین ارتباط صفات با عوامل محیطی صورت گرفت. نتایج نشان داد که تیپ روزنه از نوع آنموسیتیک بوده و میانگین اکثر صفات بین مناطق دارای اختلاف معنی داری بوده بطوریکه تراکم روزنه از غرب به شرق بیشتر شده ولی از مساحت روزنه کاسته می شود. همچنین همبستگی معنی داری بین ویژگیهای روزنه با عوامل دما، بارندگی و ارتفاع از سطح دریا مشاهده گردید. بطورکلی نتایج آنالیز تابع تشخیص نشان داد که جمعیتهای خیرود ارتفاع پایین و شصت کلاته تفاوت زیادی با جمعیتهای خیرود ارتفاع بالا و شفارود دارند.

راش شرقی, خصوصیات روزنه, پراکنش جغرافیایی