عاطفه مشاری نصیرکندی - دانشگاه ارومیه
بهمن حسینی - دانشیار گروه علوم باغبانی دانشگاه ارومیه
علی رضا فرخ زاد - استادیار گروه علوم باغبانی دانشگاه ارومیه
لطفعلی ناصری - دانشیار گروه علوم باغبانی دانشگاه ارومیه

سابقه و هدف: فن آوری کشت بافت گیاهی بیشتر برای تکثیر گیاهان در سطح وسیع استفاده می شود. این فن آوری تجاری بر پایه ریزازدیادی است. ریزازدیادی، باززایی درون شیشه ای گیاهان از اندام ها، بافت ها، سلول ها و تکثیر شبیه به اصل یک ژنوتیپ انتخابی یا استفاده از تکنیک کشت درون شیشه ای می باشد. گیاهان اصلاحی تولید شده به روش کشت بافت، قویتر از گیاهان بدست آمده از روش بذری می باشند. بنابراین ازدیاد پایه سیب M7 به روش کشت بافت، اغلب تولید گیاهان قوی با رشد سریع می کند. این پژوهش با هدف بهینه سازی شرایط ازدیاد درون شیشه ای پایه سیب M7 و بررسی اثر محیط های کشت پایه، تنظیم کننده های رشد گیاهی مختلف بر پرآوری و ریشه زایی پایه ها انجام گردید. مواد و روش ها: پژوهش حاضر با هدف بهینه سازی شرایط ازدیاد درون شیشه ای پایه نیمه پاکوتاه کننده سیب M7 در قالب سه آزمایش جداگانه انجام شد. در آزمایش اول، اثر پنج نوع محیط کشت پایه، شامل محیط کشت پایه MS، 1/5MS، 2MS، WPM و B5، بر تعداد ریزشاخه و طول ریزشاخه بررسی گردید. در آزمایش دوم اثر دو نوع تنظیم کننده رشد گیاهی BAP و TDZ در غلظت های صفر (شاهد)، 2/2، 4/4 و 8/8 میکرومولار بر صفات رویشی تعداد ریزشاخه، طول ریزشاخه، تعداد گره و طول میانگره بررسی گردید. در آزمایش سوم، اثر دو نوع محیط کشت پایه MS و MS½ تکمیل شده با دو نوع تنظیم کننده رشد گیاهی IBA و NAA در غلظت های صفر (شاهد)، 1/5، 3 و 4/5 میلی گرم در لیتر بر صفات تعداد و طول ریشه در سه و چهار روز نگهداری در تاریکی بررسی گردید. سازگاری گیاهچه های درون شیشه ای در بسترهای کشت پرلیت درشت، پرلیت ریز، پرلیت همراه با پیت ماس و پیت ماس بررسی گردید. یافته ها: بر اساس نتایج بدست آمده از آزمایش اول، حداکثر میزان پرآوری (15/66 ریزشاخه در هر ریزنمونه) در محیط B5 مشاهده گردید. در آزمایش دوم، BAP در افزایش میزان پرآوری، تعداد گره و کاهش طول میانگره موثرتر از TDZ بود. حداکثر میزان پرآوری (16/55 ریزشاخه به ازای هر ریزنمونه) در غلظت 2/2 میکرومولار BAP مشاهده گردید. در آزمایش سوم، بیشترین تعداد ریشه (با میانگین 11/10 ریشه به ازای هر ریزنمونه) در محیط کشت ½MS تکمیل شده با 3 میلی گرم بر لیتر NAA مشاهده گردید. نتایج مربوط به بررسی اثر نوع بستر کشت بر سازگاری پایه سیب M7 نشان داد که بستر کشت پیت ماس، مطلوبترین نتیجه را در مقایسه با سایر تیمارها در مرحله سازگاری نشان داد. نتیجه گیری: محیط کشت B5 حاوی 1 میلی گرم بر لیتر بنزیل آدنین مطلوبترین و بهترین محیط برای پرآوری سیب M7 تعیین گردید. بنزیل آمینوپورین تاثیر بیشتری نسبت به TDZ بر باززایی نشان داد. تیمار سه روز تاریکی نسبت به چهار روز تاریکی نتایج بهتری نشان داد. بر اساس نتایج آزمایش سوم، بهترین دوره تاریکی، نوع محیط کشت، نوع تنظیم کننده رشد گیاهی و غلظت تنظیم کننده رشد گیاهی بترتیب شامل سه روز تاریکی، محیط کشت ½MS، تنظیم کننده رشد NAA (3 میلی گرم بر لیتر) بدست آمد.

ازدیاد درون شیشه ای, بهینه سازی, پایه رویشی, سازگاری