محمد ضابط - دانشیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
فرشته شاه محمدی - دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
محمد قادر قادری - استادیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
محمد حسن سیاری - دانشیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

با توجه به روند افزایشی توسعه اراضی شور و کمبود اراضی زراعی مطلوب برای کشاورزی، شناسایی گیاهان دارویی مقاوم به شوری اهمیت زیادی دارد. در این تحقیق خصوصیات آزمایشگاهی بذور اکوتیپ های مختلف زیره سبز تحت تنش شوری در آزمایشگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند طی سال 1394 مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با دو فاکتور A شامل 10 اکوتیپ (سبزوار، خوسف، قوچان، سرایان، کاشمر، گناباد، زیرکوه، اسفراین، طبس و تربت جام) و فاکتور B پنج سطح شوری (یک، سه، پنج، هفت و نه دسی‎زیمنس بر متر کلرید سدیم) با سه تکرار  در ژرمیناتور اجرا شد. تجزیه واریانس نشان داد که اکوتیپ­‎های مختلف در همه صفات مورد بررسی به ­جز وزن خشک گیاه چه و نسبت طول ریشه چه به ساقه چه در سطح یک درصد با یکدیگر اختلاف معنی‎دار داشتند. به طور کل اکثر صفات با افزایش غلظت شوری کاهش یافت. مقایسه میانگین اثرات متقابل اکوتیپ× تنش نشان داد که اکوتیپ های کاشمر و قوچان در تنش سه دسی زیمنس بالاترین و اکوتیپ های اسفراین و گناباد در تنش های یک و پنج دسی زیمنس بر متر کم ترین مقدار از صفات مورد اندازه گیری را داشت. تجزیه خوشه­ای در تنش یک و نه دسی زیمنس بر متر اکوتیپ ها را در سه گروه عمده گروه بندی نمود. در تنش یک دسی زیمنس بر متر گروه اول (کاشمر، زیرکوه، سرایان، تربت جام، طبس، گناباد و سبزوار) و در تنش نه دسی زیمنس بر متر گروه سوم (خوسف و سبزوار) دارای حداکثر تحمل بود. در تنش سه دسی زیمنس بر متر اکوتیپ ها در چهار گروه عمده قرار گرفتند و در آن گروه سوم (سبزوار، کاشمر و گناباد) دارای حداکثر مقاومت بود. در تنش پنج و هفت دسی زیمنس بر متر چهار گروه عمده از اکوتیپ ها مشخص گردید که در هر دو سطح گروه چهار (سبزوار) دارای حداکثر مقاومت بود. به طورکلی اکوتیپ سبزوار دارای بیشترین مقاومت در کلیه سطوح شوری بود.

تجزیه خوشه ای, جوانه زنی, کلریدسدیم, گیاه دارویی